12-æм июны нæ бæстæ уæрæх дзыллæтимæ бæрæг кæны бæрнон æмæ вазыгджын, æппæты æрыгонæр бæрæгбон – Уæрæсейы бон… Уый у сæрибардзинады, хæдбардзинады, кæрæдзи æмбарынады, национ иудзинад æмæ патриотизмы бæрæгбон.Куыд зонæм, афтæмæй 2002 азы размæ ацы бæрæгбон хуындис «Уæрæсейы паддзахадон суверенитеты тыххæй Деклараци райсыны бон». Фæстæдæр ын йæ ном фæхуымæтæгдæр кодтой æмæ йæ схуыдтой Уæрæсейы бон.
12 июны 1990 азы УСФСР-йы адæмон депутатты фыццаг съезд райста Уæрæсейы хæдбардзинады тыххæй Деклараци, æмæ уымæ гæсгæ нæ паддзахады сæйрагдæр закъоныл нымад æрцыд нæ бæстæйы Конституци. 12-æм июны нæ бæстæйы фæзынд фыццаг Президент, 1991 азы паддзахады историйы ацыдысты Президенты фыццаг адæмон æвзæрстытæ æмæ дзы фæуæлахиз Барис Ельцин.
Бæрæгбонæн паддзахадон статус лæвæрд æрцыд 12 июны 1994 азы æмæ Барис Ельцины указмæ гæсгæ нымад æрцыд фæлладуадзæн боныл, хонгæ та йæ кодтой «Уæрæсейы паддзахадон суверенитеты тыххæй Декларацийы бон» кæнæ та цыбырæй «Хæдбардзинады бон». Бæстæйы цæрджытæ не ‹мбæрстой бæрæгбоны мидис, æмæ уæд Ельцин бахаста бæрæгбон «Хæдбардзинады бон»-ы бæсты «Уæрæсейы бон» схоныны фæндон. Бæрæгбоны ног ном йæ тыхы бацыд 2002 азы.
2001 азы Владимир Путин паддзахадон суверенитеты тыххæй Декларацийы фæдыл йæ доклады загъта: «Ацы ахсджиаг гæххæттæй райдыдта нæ ног историйы нымад. Закъон æмæ граждайнаг сæрибардзинадыл чи æнцой кæны, уыцы демократон паддзахады истори. Йæ сæйраг нысан та у æнтыстыты уæлахиз æмæ адæмы хорз цард». Уæдæй фæстæмæ йæ бæрæг кæнынц æппæт Уæрæсейы дæр.
Ацы бон иу кæны, бæстæ чи уарзы, йæ истори æмæ традицитæ зынаргъ кæмæн сты, хуыздæр фидæны тыххæй алцыдæр чи аразы, уыдоны.
Уæрæсе нæ алкæмæн дæр у хъомысджын æмæ тыхджын паддзахад, сабыр арвæй зæрдæ æвæры, алывæрсыг рæзтæн фадæттæ кæны.
Бæстæйы æппæт горæттæ æмæ регионты, уыдонимæ Ирыстоны дæр уыцы бон уыдзæн бæрæгбоны концерттæ, фейерверктæ, алыхуызон хъæлдзæггæнæн мадзæлттæ. Ирон адæм рагзамантæй фæстæмæ дæр хæлар æмæ уарзонæй цардысты æмæ цæрынц Уæрæсеимæ. Нæ рагфыдæлтæ туг æмæ стæгæй сбастой сæхи Уæрæсеимæ æмæ йæ тыхсты, йæ цины дæр æдзухдæр уыдысты æмæ сты йæ фарсмæ. Уыцы хорз фæткыл абон дæр сæ зæрдæ нæ ивынц Ирыстоны цæрджытæ. Сæ зонд, сæ хъарутæ æппæт къабæзты дæр арæзт сты Уæрæсейы иудзинад, йæ намыс, йæ кад ын фидардæр кæнынмæ. Ацы фæткæн абон дæр æвдисæн у, Украинайы цы сæрмагонд хæстон операци цæуы, уым нæ лæппутæ цы хъæбатырдзинад æвдисынц, уый.
Фыдыбæстæйыл-иу зын рæстæджытæ куы скодта æмæ-иу уæззау фæлварæнты сæрты ахизын куы бахъуыд, уæд-иу Райгуырæн бæстæйы сæраппонд тохы æмæ куысты чи балæууыд, уыцы фæлтæрты кад махæн æнустæм уыдзæн табуйаг.
Циныл цин кæнын хъæуы æмæ та ацы хатт дæр Ирыстон зæрдæрухсæй сбæрæг кæндзæн сæрибары, сабырдзинады, кæрæдзи æмбарынады, национ иудзинады æмæ патриотизмы бæрæгбон – Уæрæсейы бон!
Дзæуджыхъæуы арæзт æрцæудзæн диссаджы хиирхæфсæн мадзæлттæ. Горæты алы фæзты зæлдзысты аивады дæсныты ирон зарæджы концерттæ кафтимæ.
Мах райгуырдыстæм æмæ схъомыл стæм цытджын бæстæйы, уымæй сæрыстыр уæвын у нæ бон. Алчидæр нæ хъуамæ Фыдыбæстæйы сомбонæн уа бæрнон, æрмæстдæр уыцы бæрндзинад æмбаргæйæ нæ бæстæ, сабыр æмæ амондджын цардмæ размæ цæудзæн.
Уæдæ, нæ иумæйаг бæрæгбон кадджын æмæ цинвæлыст уæд!
Æрхæссæд нын æнæниздзинад, хуыздæр хъуыддæгты æнтыстдзинæдтæ, сабыр цард, амонд æмæ фидæныл æууæнк!
КЪУДУХТЫ Маринæ