«Æз цæуын… Цæуын, æмæ, чи зоны, фæстаг балцы. Гъей, цæй даргъ у, цæй алыхуызон у мæ фæндаг! Хорзæй баззай, мæ райгуырæн Ир! Уарзын дæ. Уарзын дæ æмæ курын: ма мæ ферох кæн. Ницы дын радтон хорзæй, нæ уыд рæстæг. Ехх! Фæлæ мæ бон уыд уарзын, бауромæн кæмæн нæй, ахæм уарзондзинадæй. О, цас уарзын!..» – ацы ныхæстæ поэт Калоты Хазби фыста 1941 азы ирон хæстонты номæй.
О, Фыдыбæстæйы Стыр хæсты рæстæджы тохы быдырты сæ хъæбатырдзинадæй цæстæвæрæн фесты ирон хæстонтæ. Иннæ адæмты æмрæнхъ æрлæууыдысты, цыдысты тохы быдырмæ. Ирыстоны æдзард хъæбултæ мыггагмæ баззадысты адæмы зæрдæты, сæхицæн æмæ нæ Ирыстонæн ном скодтой се ʼмбисонды æхсар æмæ лæгдзинадæй, æмæ сыл адæм кады зарджытæ дæр уымæн кæнынц.
Кæнæ сæрибар, кæнæ мæлæт! Ахæм нысанимæ цыдысты ивгъуыд æнусы, цыппорæм азты райдианы, зæххыл æппæты карздæр æмæ æгъатырдæр, æппæты егъаудæр хæстмæ Ирыстоны сагсур фæсивæд. Æмæ та нæ, стыр хъыгагæн, бахъуыд ацы нысанмæ тырнын.
Уæрæсейы историйы ахсджиаг бынат бацахста, 2022 азы февралы мæйы Президент Владимир Путин Донецк æмæ Луганскы Адæмон Республикæты ссæрибар кæныны тыххæй цы сæрмагонд æфсæддон операци расидтис, уый. Уыцы хæстон архæйдтыты Ирыстоны фырттæ дæр исынц активон хайад. Дзырд «ирон» та кадимæ хъуысы æппæт фронтты дæр, уымæн æмæ ирæттæ сæхи æвдисынц хъæбатыр æмæ раст хæстонтæй, сты фронты раззагдæр хæххыты.
Раст у, сæ райгуырæн бæстæ Уæрæсейæн кæнынц стыр кад, фæлæ йын йæ аргъ бирæ хатт бафидынц сæ цардæй, сæ тугæй. Хæст хæст у, хæцæнгарз кæм ис, уым, хъыгагæн, ис мæлæт дæр. Нæ чысыл Ирыстон дæр æвзары уæззау рæстæг – нæ хуыздæр, нæ цардмондаг лæппуты зиантæ алкæмæндæр сты зын. Донбассы зæххыл сабырады охыл нацизмы ныхмæ тохы йæ уд чи нæ бавгъау кодта, уыцы ирыстойнаг лæппуты нæмттæ махæй никуы уыдзысты рох.
Зæгъынц, нæлгоймаджы хæстæ, дам, бирæ сты, фæлæ сæ сæйрагдæр æмæ кадджындæр у Фыдыбæстæ хъахъхъæнын. Нæ бæстæйы адæм февралы 23-æм бон кадджын уавæры бæрæг кæнынц Фыдыбæстæ хъахъхъæнæджы бон. Ныры дуджы та Фыдыбæстæйы раз йæ хæстæ цæсгомджынæй чи æххæст кæны, ахæмтæ чысыл нæй. Уымæн ирд æвдисæн, Уæрæсейы Федерацийы сæрмагонд операцийы удуæлдайæ чи архайы, уыцы хъайтартæ. Ирыстоны фæсивæд уæрæсейаг адæмтимæ иумæ хæцынц, калынц сæ туг, цæмæй сæ зæхх Фыдыбæстæ уа сæрибар. Уыцы нысан нæ хæстонтæн дæтты ныфс æмæ æхсар. Ацы тугкалд та нын ноджыдæр равдыста, Ирыстон фидар кæй у æмæ дзы патриоттæ бирæ кæй ис, уый.
Украинæйы сæрмагонд æфсæддон операцийы бæрнон хæстæ æххæст кæнгæйæ, ирон хæстонтæ сæхиуыл æнæауæрдгæйæ æвдисынц стыр сгуыхтдзинæдтæ. Уый фæдыл хорзæхджын цæуынц Донецк æмæ Луганскы Адæмон Республикæты паддзахадон хорзæхтæй. Алчидæр нæ хорз æмбары, ахæм хорзæхтæ æнцонтæй кæй нæ дæттынц, уый. Æмæ куыд æхцон вæййы зæрдæйæн, не ʼмтуг ирæтты æнтыстыты хабæрттæ нæм куы æрыхъуысынц, кæнæ та сын нæхи цæстæй æвдисæн куы фæвæййæм, уæд. Ахæм рæстæджы нæ зæрдæтæ цины малы аныгъуылынц, сæрыстырдзинады æнкъарæнтæй байдзаг вæййынц. Ирыстоны зæхх хъæздыг у ахæм гуырдтæй, кæцытæн сæ хорзы кой айхъуыст, сæ архайдæй кад кæнынц сæ раттæг Ирыстонæн. Дызæрдыггаг нæу, Донбассы зæххыл сабырады охыл чи тох кæны, уыцы ирыстойнаг бархионтæ се ʼппæт дæр кæй сты хъайтартæ. Диссаг у сæ уæздандзинад. Хæсты тæссагдзинæдтæ бирæ федтой, фæлæ уæддæр сты хиуылхæцгæ, ныфсхаст. Æниу, хъайтардзинад ирон адæмæн никуы уыдис сæрыстырдзинады нысан.
О, хæст хæст у, æмæ йæ амæттæгтæ зын æмæ уæззау сты нæ чысыл Ирыстонæн. Фæлæ нацизм куы нæ скуынæг кæнæм, уæд цард йæ гаччы не ʼрбаддзæн куыд æмбæлы, афтæ.
Ацы бон мах мысæм, хæсты быдыры чи фæмард æмæ йæ цард æфсæддон дæсныйадæн чи снывонд кодта, йæ бæстæйы æмæ уый æддейæ сабырад бахъахъхъæныныл чи тох кодта, æппæт уыцы хъæбатырты.
Арфæ кæнæм ныййарджытæн, кæцытæ схъомыл кодтой ахæм ныфсхаст лæппуты æрмæст Ирыстонæн нæ. Уыдонæн зын æмæ уæззау у сæ хъæбултæм тохы быдырæй æнхъæлмæ кæсын. Хуыцау зæгъæд, цæмæй сын æрыздæхой æнæниз æмæ сæрæгасæй.
Фыдыбæстæ хъахъхъæнын у алкæй хæс дæр, фæлæ сабыр арвы бын куыд лæггад кæнæм райгуырæн бæстæйæн, уыцы арфæ нæ уæд!
Зынаргъ Фыдыбæстæ хъахъхъæнджытæ, Лæгты дзуар уын æххуысгæнæг уæд! Нæ зæрдæ уын зæгъы æнтыстытæ уæ размæ æвæрд хæстæ æххæст кæныны хъуыддаджы, æнæниздзинад, амонд. Царды æппæт хæрзиуджытæй хайджын ут! Службæ кæнут сабыр арвы бын! Уæ хæдзæртты уæм банхъæлмæ кæсæнт уæ бинонтæ!
Фыдыбæстæ хъахъхъæнæджы боны хорзæх уæ уæд! Зæххыл уæд сабырдзинад æмæ кæрæдзи æмбарынад!
КЪУДУХТЫ Маринæ