Нæ республикæйы скъолаты айзæлыдысты фæстаг дзæнгæрæджы зæлтæ
Нæ республикæйы скъоладзау фæсивæдæн 25-æм майы уыдис фæстаг дзæнгæрæджы бон. 2023 азы ахуыры рауагъдонтæ хæрзбон загътой сæ уарзон скъолатæн, сæ уарзон ахуыргæнджытæн. Дзæуджыхъæуы администрацийы ахуырады управленийæ нын куыд фехъусын кодтой, афтæмæй ацы аз «хæрзбон, скъола» загътой нæ горæты цыппор æртæ иумæйагахуырадон скъолаты. Не скъолаты, цæмæй фæстаг дзæнгæрæджы бæрæгбоны мадзæлттæ сабыр æмæ нывыл ацыдаиккой, уый тыххæй развæлгъау сæхи бацæттæ кодтой мидхъуыддæгты органты кусджытæ дæр.
Скъолаты цытджын линейкæты рауагъдонтæн арфæ кæнынмæ æрбацыдысты республикæйы, горæты разамынды бæрнон кусджытæ, сæ ныййарджытæ. Сæ кæртæй хъуыстысты хъæлдзæг музыкæйы зæлтæ. Уыдон сæ ахуыргæнджытæ æмæ ныййарджытимæ иумæ бæрæгбонвæлыстæй æрæмбырд сты се скъолаты кæрты. Ацы уалдзыгон бон скъоладзаутæ уæлдай рæсугъддæр вæййынц, сæ цæсгæмттыл фæхъазы уæздан мидбылхудт.
Алы адæймагæн дæр йæ царды вæййы ахæм цаутæ, кæцыты цæрæнбонтæм йæ зæрдыл бадары. Нæ горæты рауагъдон-ахуырдзаутæн дæр ахæм зæрдылдарæн цау сси 25-æм майы фæстаг дзæнгæрæг. Уыдонмæ æнхъæлмæ кæсы ног цард. Чи сæ университеты, институты, техникумы къæсæрæй бахиздзæн, чи та сæ уайтагъд фæллойы фæндагыл ныллæудзæн.
Скъолатæ æнæхъæн бон уыдысты бæрæгбонвæлыст. Ацы бон рауагъдонтæй алкæй цæсгомыл æнкъардæуыд куыд цины, афтæ æрхæндæджы æнкъарæнтæ дæр. Цины уый тыххæй, æмæ сæм дарддæр æнхъæлмæ кæсы рæсугъд сомбон, хъыджы та уымæн, æмæ сæ нæ фæнды сæ уарзон скъолатæй, сæ уарзон ахуыргæнджытæй фæхицæн кæнын, уымæн æмæ скъолайы ахуыры азтæ зæрдæйæн æхцондæттæг сты, иууыл æвæлмастдæр азтæ вæййынц, æмæ ныр аивгъуыдтой уыцы æнæмаст, адджын æмæ зынаргъ скъолайон бонтæ.
Фæстаг дзæнгæрæджы бон уæлдай арфдæр банкъары адæймаг, куыд зынаргъ æмæ адджын сты, иуæндæс азы дæргъы йын цы ахуыргæнджытæ æмæ скъола фæлæггад кæнынц, æппæт уыдон. Кæй зæгъын æй хъæуы, зæрдæйæн зын вæййы, уайтагъд уарзон æмкъласонтæй, ахуыргæнджытæй, скъолайы кæртæй мауал бахизын æмæ сæ алкæмæн дæр хæрзбон зæгъын. Фæлæ афтæ у рæзгæ скъоладзау фæсивæды хъысмæт. Фæлæ уый хыгъд, алы рауагъдон дæр ацы бонмæ фенхъæлмæ кæсы зæрдиагæй, фæфæнды йæ царды стыр, уæрæх фæндагмæ рахизын, ног зындзинæдты дунемæ бахизын æмæ хæдбар адæймаг суæвын, Райгуырæн бæстæйæн истæмæй рабæззын.
Рауагъдонтæ йæ бамбарынц, уыцы бонæй фæстæмæ сæ æндæр дзæнгæрджытæ кæй хондзысты æндæр æмæ æндæр уæлдæр ахуыргæнæндæтты къæсæртæй, куыд нæхимæ, афтæ Уæрæсейы Федерацийы бирæ рæтты дæр.
О, сымахæй алчидæр бæллыд скъола тагъддæр фæуынмæ, фæлæ уый афтæ нæ нысан кæны æмæ ферох кæнат уæ ахуыргæнджыты. Сымах равзарын хъæуы ахæм фæндаг, кæцы суыдзæн уæ фидæны рæсугъд хъысмæт. Уæ хистæртæй уын алкæй зæрдæ дæр зæгъы, цæмæй уæ алчидæр йæ фидæн равзара æнæ рæдыдæй.
Кæддæр мæнæн дæр, кæй зæгъын æй хъæуы, айзæлыд фæстаг дзæнгæрæг æмæ абоны онг дæр мæ зæрдыл лæууы уыцы бон. Æз мæ дæсныйад равзарыныл бирæ нæ хъуыды кодтон. Мæнæ романтикон кæй фæхонынц, ахæм мæм кæддæриддæр каст журналисты дæсныйад. Кæй зæгъын æй хъæуы, уыцы куысты цы стыр зындзинæдтæ æмæ бæрнондзинад ис, уый фыццаг мæ хъуыдыйы дæр нæ уыд. Афтæ мæм-иу каст, æмæ исты газеты æрмæг дæ ном æмæ мыггагимæ куы рацæуа, уæд уымæй хуыздæр, уымæй бæллиццагдæр хъуыддаг цы хъуамæ уа. Адæм дæ зондзысты, аргъ дын кæндзысты дæ ныхасæн, æппæты фыццаг сын ды хъусын кæндзынæ, цы хабæрттæ цæуы, уыдон. Æппæт уыдæттæ, кæй зæгъын æй хъæуы, алчидæр зоны. Фæлæ ма уымæй уæлдай мыхуыргонд ныхасы тыххæй журналист куыд тынг бæрнон у, уый адæймаг бамбары, æцæгæйдæр ын газеты æрмæг мыхуыргонд куы ʼрцæуы, уæд.
Æз уый банкъардтон, мæ фыццаг уацхъуыд газеты куы фæзынд, уæд. Ме ʼмбæлттæ мын арфæгæнæгау дзырдтой, дæ уацхъуыд дын бакастыстæм, зæгъгæ. Мæнæн уый æхсызгон уыд. Фæлæ мын уый фæстæ ахуыргæнджытæй иу афтæ зæгъы: «Де ʼрмæджы ма мæнæ уый тыххæй, кæнæ уый тыххæй куы загътаис, уæд бирæ хуыздæр, бирæ ахсджиагдæр рауадаид». Фарста, дам, арфдæр æвзарын хъæуы, уæлæнгай ныхас пайда нæ хæссы. Раст мæм фæкастысты хистæры ныхæстæ æмæ уæд бамбæрстон, газетæн æрмæг бацæттæ кæнын куыд ахсджиаг æмæ вазыгджын хъуыддаг у, уый.
Цалдæр азы рацыд, мæ фыццаг æрмæг газеты куы ныммыхуыр кодтон, уæдæй фæстæмæ. Æмæ ныртæккæ æрмæг куы фæфыссын, уæд æппæты фыццаг мæхи фæфæрсын: «Цымæ, исты ферох кодтон, цымæ ма ис, цæй тыххæй хъуыд, ахæм? Фæлтæрдджын журналисттæй мын иухатт иу афтæ зæгъы: «Æрмæг куы ныффыссай, уæд дæ фыссæн блокноты хъуамæ баззайа, ноджыдæр ма ахæм æрмæджы фаг чи уа, уый бæрц хабæрттæ». Раст мæм фæкастысты уыцы ныхæстæ дæр.
Журналист хъуамæ зона бирæ, хъуамæ арæхса, цы æрмæг æрæмбырд кодта, уымæй спайда кæнынмæ, раст æй равæрынмæ. Уымæй уæлдай та хъуамæ тынг хорз зона, æрмæг цы æвзагыл ныффыссынмæ хъавы, уый. Уæвгæ мæм ахæм хъуыдытæ сæвзæры, журналисты дæсныйадыл арæх куы фæсагъæс кæнын, уæд.
Сидын хистæр къласы рауагъдонтæм: журналисты дæсныйад уæ равзарынмæ чи хъавы, уый бæстондæр ахъуыды кæнæд, йæ хæстæ куыд бæрнон æмæ ахсджиаг сты, уæлдай дæр ацы карз æмæ вазыгджын заманы.
Цард кæд тынг цымыдисон у, уæддæр вазыгджын æмæ æгъатыр. Уый домы бирæ тыхтæ, бирæ хъару хъуамæ бахардз кæнат уæ дарддæры фæндагыл. Макуы агурут æнцонвадат цард. Уæ алы æнтысты тыххæй дæр хъуамæ архайат æппæт мадзæлттæй дæр. Сымах суыдзыстут стыр адæймæгтæ, фæлæ макуы ферох кæнут уе скъолаты, уæ уарзон Ирыстоны.
Уæ фидæны царды цахæмфæнды фæндаг ма равзарат, уæддæр сæмбæлдзыстут, хъыгагæн, зындзинæдтыл дæр, Хуыцау зæгъæд æмæ уыцы цæлхдурты сæрты æнцонтæй цы хизат æрвылхатт дæр.
Скъолайы ахуыры азтæ зæрдæйæн æхцонхæссæг сты, кæддæриддæр нæ мæсынады баззайынц, фæстаг дзæнгæрæг та иууыл æнæферохгæнгæ дæр цау свæййы.
Нæ зæрдæ æппæт рауагъдонтæн зæгъы, фыццаджыдæр, æнæниздзинад, лæгъз æмæ амондджын уæд уæ фæндаг. Цы рухс бæллицтæ ис уе ʼвзонг зæрдæты, уыдон уын сæххæст уæнт. Макуы æрхæссут уæ сæрмæ æгаддзинад, хъуыды кæнут уæ алы къахдзæфыл дæр. Алкæй бон нæу, кæй зæгъын æй хъæуы, ахуыргонд суæвын, фæлæ уæ хъуамæ алчидæр тырна исты хорз хъуыддагыл ныххæцынмæ. Ма уæ уæнт рох, нæ фидæнаразджытæ сымах кæй стут!
Хуры тын уæ фæндаг!
Бацæттæ кодта КЪУДУХТЫ Маринæ