Советон Цæдисы адæмон, Уæрæсейы адæмон, Удмуртийы адæмон, Республикæ Цæгат Ирыстон-Аланийы адæмон артисткæ,
УСФСР-ы æмæ ЦИАССР-ы аивæдты сгуыхт архайæг, фыццаг советон-уæрæсейаг дирижер, Ирыстоны уарзон хъæбул Дудараты Вероникæйы райгуырдыл сæххæст 105 азы.
Куыд зонæм, афтæмæй раздæры зæманы, сылгоймагæн æхсæнады йæхи бынат ссарын æнцон нæ уыди. Бирæ цæлхдуртæ лæууыд йæ размæ. Ирон сылгоймагæн бирæ азты дæргъы йæ фæндæгтæ æхгæд уыдысты ахуырмæ, наукæмæ, аивадмæ. Æмæ уыцы уæззау рæстæджыты тар мигътæ Ирыстоны сæрмæ сæхи ныллæг куы ‘руагътой, нæ сылгоймæгтæн сæ рыст зæрдæтæ сæрибары хуры тынты рæвдыдæй æнæ хай куы уыдысты, уæд фыццаг ирон сылгоймаг фыссæг Кочысаты Розæ уæндонæй сдзырдта, цæмæй нæ ирон чызджытæн фадат уа ахуырмæ бацæуынæн, æмæ сæ фервæзын кæной ирæдæй. Уый тыххæй ныффыста тыхджын публицистон уац «Нæ Иры чызджытæм». Кочысаты Розæйы фæдисы хъæр фехъуыст Ирыстоны мингай сылгоймæгтæм, æмæ сæ бартыл сдзурын бацис сæ бон.
Кæддæр Иры быдырты фыццаг трактор куы фæзынд, уæд ууыл нæлгоймæгты разæй чи сбадти, уалдзыгон ауæдз чи акодта, уый уыди Уырымты Мария. Бирæ уыдысты уыцы заман Марияйы хуызæн ног цард аразынмæ зæрдиагæй чи бавнæлдта, нæлгоймæгты æмрæнхъ ныфсджынæй чи æрлæууыд, уыдон. Мингай сылгоймæгтæн дардыл айхъуыстысты сæ кады нæмттæ.
О, дуг ивы дуджы æмæ алы дуг дæр хæссы йæхи ивæнтæ. Абон диссаг никæмæ уал кæсы зонæдты кандидат, доктор, академик суæвын. Ссæдзæм æнусы райдайæны та уавæр æндæр уыд. Ирон адæмæн сæ фылдæр кæсын æмæ фыссын дæр нæ зыдтой. Стæй дуг фæивта æмæ ирон адæм – рухсмæ тырнаг адæм, дон-донгæнаг дард бæлццонау сæ дойны сæттын райдыдтой, рухс цардмæ атындзыдтой. Æмæ нæм фæзынд, уæлдæр скъолатæ каст чи фæци, уыцы фыццаг фæлтæр.
Фæзынд нæм ирон сылгоймаг ахуыргæндтæ: Туаты Уæлгъа, Дзугаты Соня, Туаты Оля, Бутаты Фатимæ, Цагъаты Анастасия, Хуыбецты Руфимæ, Габанты Ирæ, Хетæгкаты Зарæ, Къомайты Риммæ… Нæ аивады кад æмæ намыс – Советон Цæдисы адæмон артисттæ Дудараты Вероникæ æмæ Адырхаты Светланæ, Хъæрджынты Варя, Икъаты Серафин, Брытъиаты Зариффæ, Баллаты Надя, Тугъанаты Дзерассæ, Хуыбецты Рая, Туменаты Еленæ, Хъариаты Тамарæ, Беккуызарты Орзетæ, Реуазты Симæ, Мыстулаты Ирæ, Уыртаты Верæ, Билаонты Долорес… Æмæ сæ чи фæуыдзæн нымад… Уыдон махæн сты фæзминаг.
Фæлæ нæ абон æрдзурын фæнды фыццаг советон-уæрæсейаг дирижер, пианисткæ, музыкæйы ахуыргæнæг, УСФСР-ы паддзахадон æмæ Хетæгкаты Къостайы номыл паддзахадон премиты хицау, Буэнос-Айресы æмæ Дзæуджыхъæуы кадджын гражданин ДУДАРАТЫ Вероникæйы тыххæй.
Дудараты Барисы чызг Вероникæ райгуырдис
5 декабры 1916 азы Бакуйы. XX æнусы фыццаг сылгоймаг, кæцы дирижир кодта симфонион оркестрæн.
1933-1937 азты ахуыр кодта фортепианойыл цæгъдын Ленинграды консерваторийы цур музыкалон училищейы. 1947 азы каст фæцис Мæскуыйы консерваторийы режиссерты факультет. 1944 азы райдыдта дирижерæй кусын. Уымæ гæсгæ, 1947-1960 азты уыд Мæскуыйы академион симфонион оркестры дирижер. Йæ архайд зæрдæмæдзæугæ кæй уыд, уымæ гæсгæ
1960-1989 азты уыд Мæскуыйы академион симфонион оркестры сæйраг дирижер æмæ аивадон разамонæг.
1991-2009 азты та разамынд лæвæрдта Уæрæсейы симфонион оркестрæн.
Йæ оркестр ацагъта музыкæ фæндзай кинонывæн, се ’хсæн: «Сорок первый», «Идиот», «6 июля», «Дневные звезды», «Нахаленок», «Журавушка» æмæ æндæртæ.
Йæ куыстуарзондзинад æмæ арæхстджын архайдыл абон дæр кæнынц таурæгътæ. Йæ ном, æвæццæгæн, æнæхъуаджы не ‘рцыд хаст Гиннесы чиныгмæ. Хуры системæйыл цы чысыл планетæтæ ис, уыдонæй дæр сæ иуыл сæвæрдтой йæ кадджын ном!
Куыд зонæм, афтæмæй нæ республикæйы Сæргълæууæг Сергей Меняйлойы хъæппæрисæй тагъд рæстæджы Дзæуджыхъæуы фæзындзæн
Дудараты Вероникæйы номыл уынг. Уымæ гæсгæ Дзæджыхъæуы бынæттон хиуынаффæйадон администрацийæн бабар кодта, цæмæй ацы фарстамæ лæмбынæгæй æркæсой.
Уæдæ йæ адæмæн ахæм хæрзты чи бацыд, уымæ куыд нæ уыдзæн хæрзиуджытæ æмæ кадджын нæмттæ.
Уыдоны ‘хсæн Фыдыбæстæйы раз II æмæ III къæпхæнты ордентæ, Октябры Революцийы орден, орден «Кады Нысан» æмæ бирæ майдантæ.
Дудараты Вероникæ йæ æгæрон курдиат æвдыста алыхуызон жанрты, йе сфæлдыстадон къæбиц хъæздыг у цымыдисаг куыстытæй.
Кæд нæ Ирыстон егъау бæстæ нæу, уæддæр ирон адæмы ‘хсæн ис тынг бирæ адæм, сæ цард музыкæимæ баст кæмæн у, ахæмтæ. Уыдонæн æнæхъæн дунейыл айхъуыст сæ ном. Сæ номхыгъды сæрбæрзондæй фæлгæсы Дудараты чызг дæр.
Уый йæ хъæздыг миддунейы фæрцы егъау оркестры раз афтæ зæрдиагæй æвдыста музыкæйы арф сусæгдзинæдтæ, æмæ уыцы сæдæхъæлæсон мыртæ адæймаджы зæрдæйы рæбинаг къуымтæ дзаг кодтой æнахуыр æхцондзинадæй. Уыцы алæмæтон зæлтæ та иунæг хатт дæр чи фехъуыста, уыдонæн цæрæнбонтæм хæсдзысты æнцойдзинад, сæ цæстыты раз лæудзæн сæ уарзон дирижеры рухс фæлгонц…
КЪУДУХТЫ Маринæ