Бинонтæ… Ацы дзырды ис уарзт æмæ хиæмбарынад, ныфс æмæ æнцойад, фæллой æмæ кад. Нæ гыццылæй фæстæмæ нæ хистæртæ алкæй дæр ахуыр кæнынц, фæдзæхсынц нын, цæмæй ирон лæджы хуыздæр миниуджытыл уæм хæст.
Бинонты фарныл фидар чи хæцы, ахæм фæрныг хæдзæрттæ иу æмæ дыууæ нæй нæ Ирыстоны. Уыдоныл банымайæн ис Гуссалты Ацæмæзы бинонты дæр. Рагæй фæстæмæ сабыр, бонзонгæ, æнæхъыгдаргæ æмæ куыстуарзаг.
Махæн фыдæлтæй бирæ алыхуызон æгъдæуттæ баззад. Иутæ дзы ферох сты, цард сæ йæхæдæг аппæрста. Бирæты дзы цæсты гагуыйау хъахъхъæнинаг сты. Уыдонимæ – ирон хъомылад бинонты æхсæн. Бинонтæм æгъдау, æфсарм куы уа, кæстæр хистæры уайдзæфмæ куы хъуса, уæд уыцы бинонтæн, ныййарджытæн стыр кад вæййы. Ацы æвæрццаг æууæлтæй хайджын сты Гуссалты Ацæмæз æмæ Кристинæйы бинонтæ дæр.
Адæймаг йæхи æмбарынхъом куы фæвæййы, уæд æй хъæуы ахъуыды кæнын, цы у сæйрагдæр æмæ йыл цы хæстæ ис царды, æппæт уыдæттыл. Уыцы хæстæн та сæ ахсджиагдæр у куыст. Хъуамæ алчидæр тырна уымæ, цæмæй йын адæмы ’хсæн уа кад, аргъ ын кæной, йæ алыварс чи ис, уыдон. Уый та аразгæ у адæймагæн йæхицæй. Куыстуарзаг бинонтæ… Ахæм у сæ куысты боны фæтк сæумæрайсомæй суанг изæрдалынгтæм Гуссалты Ацæмæз æмæ Кристинæйæн дæр. Куыстуарзаг адæймагæн фадæттæ ратт æмæ дын бæстæ дæр рафæлдæхдзæн. Гуссалты Ацæмæзæн дæр йæ куыст кæд зын у, уæддæр ыл у æнувыд, бафæллад, зæгъгæ дзы никуы ничи фехъуыста.
«Æгъдауджын, цæстуарзон куы уай, адæмимæ хæларæй куы цæрай, царды исты хорздзинад ныууадзынмæ куы тырнай, уæд, зæгъæн ис, дзæгъæлы нæ райгуырдтæ», – зæгъы Гуссалты Ацæмæз. О, хорзы ном хæссыныл бирæ фыдæбон ис, уæлдай дæр та ныры дуджы. Ацы æрыгон бинонтæн адæммæ ис сæхи сæрмагонд цæстæнгас, хорз æмæ æвзæр искæй ныхæстæй нæ зонынц, фæлæ сæ фæзминаг хъуыддæгтæй.
Кæй зæгъын æй хъæуы, æппæт ацы миниуджытæ Гуссалты кæстæртæ райстой сæ хистæртæй. Уымæн æмæ мыггаджы хистæр у уæздандзинады нысандар, мыггаджы уынаффæгæнæг, хъомылгæнæг æмæ ахуыргæнæг. Фыдæлтæй хуымæтæджы нæ баззад: «Хистæр кæм нæй, уым фарн дæр нæй». Кæстæр, хистæр бæрæг цы мыггаджы нæй, уый кадджын никуы уыди æмæ нæу.
Алы адæймагæн дæр ис нысан йæ царды. Йæ райгуырдæй фæстæмæ сывæллонæн ныййарæг мад бауарзын кæны Райгуырæн зæхх, йæ радтæг адæмы. Æмæ уыцы амындимæ райдайы фыццаг къахдзæфтæ кæнын царды фæндагыл. Тынг дæрзæг, уæззау æмæ даргъ у уыцы фæндаг. Æмæ алкæйы хæс дæр у рæстагæй, æнæфæцудгæйæ, йæ сомбоныл хъуыдыгæнгæйæ, йæхицæн йæ адæмы ’хсæн рæсугъд, хорз ном скæнын, йæ фæстæ ныууадзын хорз хъуыддæгтæ æмæ фарны фæд. Гуссалты Ацæмæз æмæ Кристинæ цы æртæ кæстæры хъомыл кæнынц – Давид, Тимур æмæ Марк, уыдонæн ныридæгæн бæрæг у сæ уæздандзинад. Спорт æнæниздзинады бындур кæй у, уымæ гæсгæ сæ сæ ныййарджытæ чысылæй фæстæмæ фæцалх кодтой уыцырдæм. Сæ хъарутæ фæлварынц дзюдойæ, футболæй, ленк кæнынæй, фæлæ ахуыры дæр фæстæ нæ лæууынц. Æнæмæнг, хистæртæн сæ царды бæркад сæ кæстæртæ сты.
Амондджын сты, уарзондзинадæн стыр кад чи кæны, цырагъау ын æрхуыссынæй чи тæрсы, царды сын цы ‘взаринаг вæййы, уый æмдих чи кæны. Дыууæ цардæмбалы Ацæмæз æмæ Кристинæйы Дунескæнæг кæрæдзийы амондæн кæй сфæлдыста, уый дызæрдыггаг нæу.
Амонд!.. Цал фарсы йын ис, цал цæстæй худы адæймагмæ цымæ? Амонды зæд йæ сæрты æртæ зылды кæмæн æркодта, амонды рухсдæр, табуйагдæр бынæтты дуæрттæ Арвы дуарау гом кæмæн сты, уыдон сты Гуссалты бинонтæ!
О, фæлæ фесæфæн ма уа фыдæлты фарнæн, цы рæсугъд æгъдæуттæ уыд Нæртон-Ирон зæххыл, æмæ бирæ фæцæрой нæ гуппырсар курдиатджын кæстæртæ, сæ фыдæлты рæсугъд æгъдæуттæ царды дарддæр фæрнæй чи хæссы, Иры бæсты ныфсы цæджындз чи у, æппæт Ирон адæмæн кад æмæ намыс чи кæны! Ацы фæрнджын зæххыл хорздзинадæй цы ис, цард рæсугъд æмæ амондджын цæмæйдæриддæр у, уыдон сты адæймагæн йæ зæрдæйы рухс æмæ йæ хъазуатон фæллойæ арæзт. Рагæй-æрæгмæ ирон цард рæсугъд у хистæр æмæ кæстæры æгъдауæй. Хистæртæ кадджын кæм сты, кæстæртæ амондджын, ахæм царды – адæймаг йæ цæстыдзагæй кæсы, риуыдзагæй æнцонæй улæфы. Хорз байзæддагæн сæ царды мидис амад у рæстдзинады бæрцбарæнтыл, фидар фæтк, æмæ уагæвæрды хорзæхтыл. Бирæ ис Ирыстоны хорз кæстæртæ, рагфыдæлты намыс æрмынæг чи нæ уадзы. Уыдоны номхыгъдмæ хауынц, уæлдæр цы бинонты кой скодтон, уыдон дæр, сты рæзты фæндагыл лæуд æмæ сын ноджыдæр æнтысæд.
КЪУДУХТЫ Маринæ