Куыд ма хъусын кодтам, афтæмæй Аланийы аргъуыды бæрæгбонмæ цæттæгæнæг федералон комитет арæзт æрцыд УФ-йы Президент Владимир Путины Указæй. Йæ уæнгтæ сты федералон ведомствæтæ æмæ министрадты бæрнон кусджытæ, стæй Цæгат Ирыстоны хицаудзинады æххæстгæнæг оргæнты минæвæрттæ. Уæд оргкомитеты уæнгтæ бæстон бавнæлдтой юбилейон мадзæлтты пълантæ цæттæ кæнынмæ.
Æмбырды архайджытæ куыд фæнысан кодтой, афтæмæй Аланийы аргъуыды 1100 азы кадæн цы бирæ алыхуызон мадзæлттæ арæзт æрцæудзæн, уыдонæн фыццаджы-фыццагдæр уыдзæн рухстауæн нысаниуæг.
Уымæ гæсгæ, Цæгат Ирыстоны дарддæр цæуынц Аланийы аргъуыды кадæн арæзт мадзæлттæ. Зæгъæм, Дзæуджыхъæуы рауагътой посты сæрмагонд маркæ Аланийы аргъуыды 1100 азы кадæн. Бæрæгбоны номыл маркæйы тираж у 120 мин экземпляры, йæ аргъ – 50 сомы. Ис ыл Едзиты Сослæнбеджы скульптурæ «Хъыггæнæг зæд»-ы сурæт. Йæ саразынæн бацæттæ кодтой сæрмагонд мыхуыр. Уымæн дæр йæ фæд æвдисы маркæйы хуызы.
Æмæ та æрæджы Дзæуджыхъæуы байгом равдыст «Владимир Турусов. Иконопись». Стъараполы дины семинарийы дзуæртты нывтæ кæнынады скъолайы рауагъдон йæ куыстыты равдыста йе сфæлдыстады мидис. Дзуары ныв у Хуыцаумæ бакуывдау, нывгæнæджы ныхас Сфæлдисæгимæ. 60 куыстæй фылдæр иу аивадон тыгъдады. Музейы залты аивадуарзджыты размæ рахастой Мады Майрæмы, Николай Чудотворец, Серафим Саровский, Владимир æмæ Равноапостольный Владимир æмæ æндæрты дзуарæфтыд хуызтæ.
Дзуæртты нывтæ дзурæг сты чырыстон дины рæзты историйыл, æвдыст дзы цæуынц уæды цаутæ.
Цæмæй дзуæртты нывтæн рагон хуыз уа, уый тыххæй спайда кæны сæрмагонд хъацæнтæй, сæ фæрцы дзуары хуызыл сæрмагонд уæлцъар фæзыны. Сурæттæн сæ фылдæр саив кæны авджы цъæлтæй, дуртæй, раст рагон Византийы куыд уыд, афтæ. Дзуары нывтæ чи кæны, уыцы нывгæнджытæ арæх цавæрдæр уæлмонц æнкъарæнты уацары бахауынц, апостолты цардимæ куы базонгæ вæййынц, куы базонынц, сæ къухы цы алæмæты хъуыддæгтæ æфтыд, уæд. Уæвгæ, ацы нывтæ сты уымæн æвдисæн.
Ам алцыдæр у, адæймаг раст цыма æцæг аргъуанмæ бахауы, афтæ. Уæдæ дзы талынджы та цыма раст мыдадз цырæгътæ судзынц. Дзуæртты нывты цы сурæттæ ис, уыдон та цыма уат сабырдзинад æмæ рогдзинадæй байдзаг кæнынц. Ацы равдыст снысан кодтой Аланийы аргъуыды 1100 азы бонмæ. Ахæсдзæн 20-æм сентябрьмæ.
Нæ зæрдыл ма æрлæууын кæнæм Кавказ Уæрæсейы паддзахады дæлбар куы бацыд, уæд Алани-Ирыстон фыццаг бакъахдзæф кодта йæ империмæ 1749–1752 азты официалон бадзырдты фæстæ. Бадзырды официалон фембæлдтытæ уыдысты кадджын уавæры Бетъырбухы. Уæд ирон адæмы минæвæртты фыццаг курдиат уыд, цæмæй Ирыстоны байгом кæной скъолатæ. Уый æрмæст адæмы фидæны рухс цард нæ нысан кодта, фæлæ сæ зæрды фæстæмæ сæ уидæгтæм раздæхыны фæнд кæй ис, уый. Уымæн æмæ раздæр уыдысты хицæн паддзахад, уыди сын сæхи къухфыссыны традицитæ ныгуылæйнаг чырыстон цивилизацийы рæгъы.
Мах хорз хъуыды кæнæм Аргъуаны ахадындзинад ахуырадон скъолаты арæзтады æмæ ирон интеллигенцийы сфæлтæрды. Æрыдоны дины семинар республикæйы райрæзтæн цы æххуыс фæцис, уый. Алани-Ирыстон культурон столицæйæ сырæзт Цæгат Кавказы культурон-ахуырадон центры æмвæзадмæ. Уыцы размæдзыд æнтыстытæ нæ къухы бафтыдаиккой æнæ Аргъуаны æххуысæй? Кæй зæгъын æй хъæуы, нæ.
Аланийы рухстауæн зæххæн ис фыдæлтыккон Чырыстон истори. Аргъуаны фыстмæ гæсгæ райдыдта апостол Андрей æмæ Симон Кананиты ахуыртæй. Алайнаг паддзахад Чырыстон дин кæдæй райста, уæдæй ссис тыхджын æмæ æнæбасæтгæ. Византиаг цивилизацийæ æнæатонгæ хай. Нырыккон наукон иртасджытæ сбæрæг кодтой, X æнусы райдæйæны нæ бæстæйыл аргъуыд куы æрцыд, уæд уыцы арфæйаг хъуыддаг æвзæрст адæмты хъуыдыйæ не ’рцыд, фæлæ æппæт адæмы фæндонмæ гæсгæ. Алайнаг æхсæнады арф уидæгтæ ауагъта Византийæ æрбайсгæ чырыстон дин. Уый бæрæг дары нæ тырысайы æртæ хуызы ахуырстыл дæр. Уыцы хъуыддаг фæндаг радта алайнаг Чырыстон традициты райгуырдæн, алайнаг Чырыстон динæн.
Дзæуджыхъæуы æмæ Алайнаг епархийы размæ лæууы бирæ бæрнон хæстæ. Ныхас æрмæст монон æмæ социалон æххæстдзинадыл нæ цæуы, фæлæ национ культурон арæзтады фæдыл къæпхæнгай куыстыл. Активонæй куыст цæуы ирон æвзагыл аргъуаны куывдтытæ æххæст кæныны уагæвæрдыл.
Уырдæм æрмæст текстты тæлмац кæныны куыст нæ хауы, фæлæ сæм музыкæ ныффыссын æмæ кусæг кадртæ бацæттæ кæнын дæр. Цæмæй æрвылбон аргъуаны куывдтытæ ирон æвзагыл уой, уымæ адæм бирæ рæстæг æнхъæлмæ кастысты. Уымæй мах æрмæст аргъуаны куысты нысантæ не ’ххæст кæнæм, фæлæ ссис ирон æвзаг æмæ музыкалон аивад бахъахъхъæнын æмæ сæ адæмы ’хсæн парахат кæныны сæйрагдæр мадзæлттæй иу.
Ацы нысантæ æмæ уынаффæтæ бацыдысты сæ тыхы æмæ æххæстгонд цæуынц Аланийы Аргъуыды 1100 азы юбилеймæ цæттæгæнæн программæйы фæлгæты. Уымæй нæ иумæйаг нысан æрмæст кæддæры алайнаг Аргъуаны кад æмæ традицитæ раздахыны хъуыддаг ма суа, фæлæ национ культурæйы хуыздæр традицитæ бахъахъхъæнын æмæ сæ адæмы ’хсæн рауадзын.
Æрмæг бацæттæ кодта КЪУДУХТЫ Маринæ