Зындгонд нывгæнæг Бæззаты Андрейыл сæххæст 70 азы
«Кæттаг – цыппæрдигъон фæлгæты,
Кæттаг цæмæн? Æрвайдæн!»
Æвæдза, куыд хорз загъта нывгæнæджы уацмысы тыххæй поэт! Уæвгæ, сфæлдыстадон кусджыты хуызæн кæрæдзийы чи ‘мбары?! Аивады хуызтæ та иууылдæр табу кæнынц Цардæн, Фидауцæн, Фарнæн. Æмæ кæд поэтæн йæ кусæн æрмæг сты мадæлон æвзаджы дзырдтæ, уæд нывгæнæгæн та – ахорæнтæ.
Æмæ йæ ныв курдиат æмæ уæлтæмæны фæрцы æцæгдæр свæййы арвы айдæн. Æмæ уыцы диссаджы айдæны мах ирдæй фенæм цард йæ бирæ фæлгъуызтимæ, нæ ивгъуыд, нæ абон, нæ фидæн. Гъе, ахæм æрдхæрæны æрвайдæн ис схонæн не ‘мдугон, абоны нæ ныхасы сæр чи у, уый дæр.
Лæгæн йæ райгуырдæй фæстæмæ йæ зæрдæйы йæ адæмы фарн, æвзаг, æгъдау куы цæрой, арф бынат дзы куы скæной, уæд сын фесæфæн нæй. Кæддæриддæр æмæ кæмдæриддæр йе ‘мдзу кæндзысты. Ноджы арфæйагдæр сты, йæ адæмы хъысмæт, истори, традицитæ, фольклор йæ куыстыты адæмы размæ чи хæссы æмæ сæ ахæм хуызы Ирыстонимæ чи зонгæ кæны, уыдон. Уæлдæр кæй ранымадтон, уыцы хорздзинæдтæй хайджын у зындгонд нывгæнæг Бæззаты Андрей-Скиф дæр. Андрейæн йæ уидæгтæ Хуссар Ирыстоны Везуры хъæуæй сты. Цхинвалы нывгæнæн ахуыргæнæндон каст фæуыны фæстæ 1978 азы ахуыр кæнынмæ бацыд Ленинграды Аивæдты академимæ æмæ йæ æнтыстджынæй каст фæцис. Æцæг æй бамбæрста, Ирыстон курдиæттæн æгæр къуындæг кæй у, уый æмæ уым цæргæйæ баззад. Ныр 45 азы дæргъы аивадуарзджыты йæ нывты руаджы зонгæ кæны ирон адæмы истори æмæ цардуагимæ.
Уæлдæр æй загътон, курдиатджын нывгæнæгæн йе сфæлдыстады сæйраг апп у Ирыстон. Йæ бирæ куыстыты ‘хсæн сæйраг бынат ахсынц Хуссар Ирыстоны трагикон цаутæ æмæ Беслæны трагеди. Куыд радзырдта, афтæмæй цал хатты Ирыстоныл тыхст бонтæ кодта, уал хатты стыр хъизæмæрттæ æвзæрстой æмæ зæрдæхæлдтæ кодтой йæ бинонтæ дæр.
Уымæй равзæрд ныв «Черное поле. Южная Осетия 08. 08. 08». Фæлæ ахæм трагикон нывты фарсмæ ис æндæр куыстытæ дæр уæлахизы темæйыл. Ныв «Явление Ариев» нысан кæны Хуыцау, Уастырджи, Ныфс æмæ Тых. Тых у се ‘ппæты хъахъхъæнæг. Ныв «Возвращение»-йы стахтысты æртæ бæлоны – сæрибары символтæ.
Цæстæнгас сæхимæ здахынц йæ зындгонд нывтæ «Цхинвальский парк», «Род», «Осетинский танец», «Скифская мелодия», «Сарматка», «Царь и царица скифская», «Мир не без хозяина», «Беслан» æмæ бирæ æндæртæ – æдæппæт æртæ минæй фылдæр нывы. Уымæй дарддæр ма Андреймæ ис фыссæджы курдиат дæр. Рауадзынмæ цæттæ сты ирон æвзагыл йæ радзырдтæ æмæ æмдзæвгæты æмбырдгæндтæ.
«Андрей Баззаев-Скиф выдающийся живописец и тонкий график, художник-мыслитель, носитель и хранитель традиций осетинской культуры, пульс и мироощущение которой он привносит в мировой художественный контекст… Он стал своего рода хранителем традиций нартов, скифов и аланов, заключенных в Нартском эпосе и перешедших в культуру осетин и в мировую культуру», – фыссы философон зонæдты кандидат Елена Григорьянц.
Афтæ хъуыды кæны Уæрæсейы аивæдты сгуыхт архайæг Александр Симуни дæр: «Жизнеописания далеких предков осетин, к которым Баззаев подходит как художник, историк и преданный сын своего народа… Родная земля, ее пейзажи, народные традиции, портреты выдающихся людей… Наконец – драматическая сторона жизни: война, разрушения, смерть… Отзывчивая душа художника не позволяет отвернуться от всего этого».
Бæззайы-фырт фæстаг цыппор азы архайдта иу ссæдз равдыстæй фылдæры. Уæрæсейаг æмæ фæсарæйнаг коллекционертæ хæлоф кæнынц нывгæнæджы куыстытыл. Фенæн сæ ис Уæрæсейы горæтты, Венгрийы, Германы, Израилы, Голландийы, Мароккойы, Францы æмæ бирæ æндæр рæтты.
Андрей æрмæст курдиатджын нывгæнæг нæу, фæлæ тынг хорз зоны нæ истори, не ‘гъдæуттæ. Уый та фылдæр у, бирæ цæлхдурты сæрты йæ чи рахизын кодта, йæ уды хъармæй йæ чи барæвдыдта, йæ уыцы схъомылгæнæг нана Зассеон Сонайы руаджы æмæ йын йæ ном табуйагæй мысы ныр дæр. Нывгæнæг йæ уарзон нанайыл ныффыста цалдæр нывы.
Бæззаты Андрей ма разæнгардæй архайы æхсæнадон царды. У Петербурджы ирон диаспорæ «Алания»-йы активондæр архайджытæй иу, Невæйаг ирон сфæлдыстадон æхсæнады бындурæвæрæг æмæ разамонæг. Æдзух архайы дард Петербурджы ирон адæмы æрбаиу кæныныл, цæмæй Ирыстоны хъысмæтыл аныхас кæной. Рохуаты никуы ныууадзынц нæ ирон бæрæгбонтæ, æмгуыст кæнынц ирон ансамбль «Иристон СПб»-имæ. Йæ хъуыдымæ гæсгæ, кæмфæнды ма цæрай, уæддæр хъуамæ дзурай дæ мадæлон æвзагыл æмæ æххæст кæнай де ‘гъдæуттæ.
Бæззаты Андрей æрмæст хъуыды нæ кæны афтæ æмæ æрмæст йæ нывты не ‘вдисы йæ ирондзинад, фæлæ уыцы домæнтæ, фыццаджыдæр, æххæст кæны йæхæдæг. 45 азы Петербурджы чи цæры, уымæй ирон адæймаг иунæг уырыссаг ныхас дæр нæ фехъусдзæн. Ирыстонмæ йæ æгæрон уарзты тыххæй йæ иунæг фыртыл дæр ном сæвæрдта Скиф. Уæдæ йæ фырты фырттæн дæр нæмттæ райста историон персонажтæй – Арий æмæ Атлан.
Диссаг уый у æмæ йæ фырт – кæстæр Скиф, кæцы райгуырд, схъомыл æмæ цæры Петербурджы, – сыгъдæг дзуры иронау. Уый тыххæй Андрей ахæм хабар радзуры: йæ фырт, Скиф, уыд Дзæуджыхъæуы. Таксийыл сбадгæйæ, шофыримæ дзырдта æрмæстдæр иронау. Базонгæ сты. Шофыр куы базыдта, йæ бæлццон Ирыстоны нæ райгуырд æмæ никуы цардис, афтæмæй сыгъдæг дзуры иронау, уæд тынг фæдис кодта. Уымæй йын йæ зæрдæ афтæ балхæдта æмæ дзы æхца дæр нал бакуымдта.
Уымæй уæлдай, кæстæр Скиф дæр, йæ фыдау, у курдиатджын лæппу, актер, ныридæгæн ахъазыд фараст уæрæсейаг кинонывы, æмгуыст кæны Петербурджы ирон ансамблимæ æмæ сын фыссы ирон зарджытæ, музыкæ. Андрейæн йæ бинойнаг Гаглойты Ульянæ каст фæцис консерватори æмæ, Андрейимæ иумæ, ирон героикон зарджытæ куы сисынц, уæд сын адæм уырдыг слæууынц.
Бæззаты Андрей-Скиф, фæнды Петербурджы уа, фæнды – Ирыстоны, фынгыл алы ран дæр хистæриуæг кæнын бахъæуы йæхи. Уымæн æмæ йæ алчидæр зоны: кæмдæриддæр æмæ кæддæриддæр йæхицæй хуыздæр ирон фынгыл æгъдау æмæ фæтк ничи сæвæрдзæн. Ахæм адæймæгтæ кæм фæнды ма цæрой, уæддæр «уæрæседзаутæ» никуы суыдзысты. Ахæмтæ Ирыстоны кадыл кад æфтауынц. Уымæн æмæ, ирон фарн дæ туджы куы уа, уæд ын фесæфæн нæй.
Æрæджы Хуссар Ирыстоны адæмон нывгæнæг, поэт Бæззаты Андрейыл сæххæст 70 азы æмæ йын йæ бирæ хæлæрттимæ мах дæр зæрдæбын арфæ кæнæм. Скифæн нырма йе сфæлдыстадон хъомыс тыхджын у æмæ йæм æнхъæлмæ кæсæм аивады ног бæрзæндтæм. Хуыцау зæгъæд æмæ йæ трагикон темæйыл ныв кæныны сæр куыд никуыуал бахъæуа, фæлæ æрмæстдæр Ирыстоны хæрзæбоныл…
О, цымыдисаг у Бæззаты Андрейы цардвæндаг, бирæ фæхæрдгæнæнтæ дзы ис. Фæлæ адæймаг цардбæллон куы уа, куы тырна фидæны бонмæ, уæд уыцы фæхæрдгæнæнтæ сты бæрзонд æфцæгмæ хизæнтæ. Æмæ абон Андрей йæ царды æфцæгæй куы ракæсы, уæд йæ зæрдæ рухс у. Уый йæ рагбонты амайы йæ кады мæсыг, хызтис иу къæпхæнæй иннæмæ аивады асинтыл, æмæ ныр йæ азты бæрзæндæй кæсгæйæ у сæрыстыр йæ адæмы раз, уымæн æмæ сын лæггад кæны рæсугъдæй æмæ удуæлдайæ, йе сфæлдыстадæй сын суры сæ рыст, сæ фæлмæстдзинад.