Ацы бонты æгас Ирыстон бæрæг кæндзæн æппæты кадджындæр бæрæгбæттæй иу – Реком. Цъæйы коммæ та Хуссар æмæ Цæгат Ирыстонæй æрæмбырд уыдзæн бирæ адæм.
Ацы бонмæ Ирыстоны хуыздæр минæвæрттæ-иу æрцыдысты нæ фыдæлты сæйрагдæр дзуары бынмæ æмæ куывтой, уынаффæтæ хастой, кæстæрты ахуыр кодтой рæсугъд æгъдæуттыл.
Чи цыди дзуары бынмæ, уыдон-иу сæхи цæттæ кодтой рагацау. Реком у Ирыстоны зындгонддæр бæрæгбæттæй иу, ахæссы æнæхъæн къуыри. Раздæр Рекомы кувæндонмæ адæм цыдысты Ирыстоны алы хъæутæй, уæлдай тынгдæр ыл сæхи фæдзæхстой Уæлладжыры комы цæрджытæ. Йæ бæрæгбон раздæр æмæ ныр дæр бирæтæ акæнынц кусарт.
Ивгъуыд æнусты Рекомы кувæндонмæ уыйбæрц адæм цыд, æмæ-иу йæ цурты къах айсæн нал уыд. Уæдæ чи хуыздæр акафдзæн? Уæдæ чи хуыздæр азардзæн? Уæдæ йæ бæхыл чи хуыздæр ахъаздзæн? Уæдæ чи рæстдзæвиндæр разындзæн? Уæдæ хъæбысæй чи хуыздæр рахæцдзæн? Уæдæ бæхты дугъы чи фæразæй уыдзæн…
Рекомы кувæндонмæ æрмæст ирæттæ нæ цыдысты, сæхи йыл фæдзæхстой гуырдзыйæ дæр бирæ адæм. Чи зоны, уыдон уыдысты, кæддæр Гуырдзымæ чи афтыд æмæ чи сгуырдзиаг, ахæм ирæттæ, фæлæ сæ фыдæлты туг нæма фесæфт æмæ сæхи фæдзæхстой ирон адæмы барджын, ирон адæмы кадджын дзуарыл.
Зæгъынц, гуырдзиæгтæ, дам, Рекомы кувæндонмæ рацæйцыдысты. Бинонтæ: лæг, ус æмæ се ’нахъом сывæллон, – семæ кусæрттæ рацæйкодтой. Фыс цы бæттæнæй баст уыди, уым цыдæр æгъдауæй разынд хуыйы хъис. Лæг æмæ ус ницы зыдтой, иннæ адæмимæ сæ цыды кой кодтой. Æфцæгмæ куы æрхæццæ сты, Рекомы кувæндонмæ куы баввахс сты, уæд, дам, бинонтæ дуртæ фестадысты. Реком, фысы бæттæны хуыйы хъис кæй разынд, уый бинонтæн нæ ныххатыр кодта.
Бæрæгбоны бон адæм сæ кæрæдзийæн кодтой зæрдиаг арфæтæ. Сæ кувинæгтæ æртæ чъири æмæ бæгæныимæ цыдысты кувæндоны бынмæ. Хистæртæ куывтой Уастырджимæ. Сæ куывды «оммен» комы нæрыд. Фæдзæхстой ирон адæмы æмæ райгуырæн бæстæйы тыхджындæр дзуарыл, куырдтой дунейæн сабырдзинад. Алы лæг дæр уый ам нымайы йæ хæсыл.
Рекомы Уастырджийы æгъдæуттæ сты сæрмагонд. Карз нозт, æвзæр ныхасæн дзы бынат нæй. Арфæтæ, хæларзæрдæ ахаст æмæ рухс, сыгъдæг æнкъарæнтæ. Нæлгоймæгтæ йæм фылдæр цыдысты урс дарæсы æмæ бæгъæввадæй.
Рекомы алыварс бирæ мыггæгтæн уыди дурæй конд рæстæгмæйы хæдзæрттæ. Бæрæгбоны-иу уыдысты уым. Дынджыр æрхуы æгты-иу сфыхтой бæгæны. Чи гал æргæвста, чи фыс. Алы хъæуæн дæр уыд йæхи куывд, æмæ адæм кæрæдзийæн нуазæнтæ æрвыстой, кæрæдзийы хуыдтой. Æнæхъæн дзыллæтæ-иу кæрæдзийы къухтыл ныххæцыдысты æмæ кувæндоны алыварс заргæ зылдысты.
Рекомы кувæндонмæ сылгоймæгтæ нæ цыдысты, сæ кувинæгтæ-иу барвыстой æмæ-иу сæ дзуары лæгтæ скуывтой. Алы хъæу дæр æвзæрста дзуары лæг. Уый йæ хъус дардта, бæрæгбон куыд цæуы, уымæ. Адæмы кувинæгтæ куывта, сæ мысайнæгтæ сын æвæрдта кувæндоны.
Адæм бирæ кæй уыдысты, уый тыххæй-иу афтæ дæр рауад, æмæ дзуары лæгтæ адæмыл зылдысты æмæ мысайнæгтæ æмбырд кодтой. Сæ къухты – чысыл урс тырысатæ, цыдысты бæгъæввадæй, æнæ худтæй.
Ивгъуыд рæстæджыты мысайнаг чи фат æвæрдта, чи æрдын, чи цæппузыр, чи фæрдыг, чи æвзист кæнæ æрхуы æхца.
Ахуыргæндтæ куыд нымайынц, афтæмæй Рекомы кувæндон арæзт æрцыд 1382 азы. Сарæзтой йæ, æнусты дæргъы æмбийгæ чи нæ кæны, ахæм æнахуыр хъæдæй.
Ис ахæм таурæгъ, зæгъгæ, раджы кæддæр Уастырджи сфæнд кодта ирон адæмæн кувæндон саразын, æмбийгæ чи нæ кæны, ахæм хъæдæрмæгæй. Ахæм бæлæстæ та зади æрмæстдæр Рекомы фæсхох хъæды. Уастырджи йæ галтæн ныффæдзæхста цъитиджын хæхты сæрты ахизын, уыцы хъæдмæ фæцæуын æмæ уырдыгæй хъæдтæ æрласын. Бæлæстæ сæхæдæг калдысты, уæрдæттæ сæхæдæг дзаг кодтой, æмæ галтæ уыцы æнахуыр хъæдæрмæг амынд фæндагыл ластой. Кувæндоны бынаты-иу уæрдæттæ сæхæдæг равдæлон сты, галтæ та фæстæмæ Уастырджимæ здæхтысты. Уыйадыл, зæгъы, Рекомы кувæндон сырæзт æнæ адæймаджы æххуысæй…
Рекомы бæрæгбон ныр дæр бирæтæ акæнынц кусарт, фæдзурынц сыхæгтæм, хионтæм æмæ фæбадынц, фæкувынц, фæзарынц.
Бæрæгбон фылдæр хатт æрцæуы хурхæтæны (июны) мæймæ.
Таурæгъмæ гæсгæ, «Хуыцауы æртæ цæссыджы» кæм æрхаудысты, уым равзæрдысты æртæ кувæндоны – Мыкалгабыртæ, Таранджелос æмæ Реком.
Рекомы уыд ахæм миниуæг, æмæ-иу хæстмæ куы цыдысты, уæд-иу æфсымæрдзинад ам фидар кодтой. Ома, уыд æфсæддонтæн ахъазгæнæг дзуар. Фæндараст дзы кодтой æндæр бæлццæтты дæр.
Æрмæг бацæттæ кодта КЪУДУХТЫ Маринæ