Цæгат Ирыстоны сгуыхт дохтыр, РЦИ-Аланийы Композиторты цæдисы уæнг, поэт Тедеты Шалико бæрæг кæны йæ юбилей
Адæймаг æрвылбон дæр йæ алфамбылай кæуыл æмбæлы, æрдзы уыцы аивдзинад æмæ рæсугъд фæлыст иуæй-иу хатт фиппайгæ дæр нæ бакæны. Фæлæ ис ахæм курдиаты хицæуттæ, уыцы фæлгонцтæ ирдæй чи фæуыны, стæй сæ махæн чи базонын кæны. Уыдон сты аивады хуызтæ – сæ иуæй иннæ ахадæндæр, иуæй иннæ мидисджындæр, – кæцыты фæрцы адæймаг банкъары æнцойдзинад, райсы ныфс æмæ хъару, райдайы йæ царды хорздзинæдтæ тауын.
Сценæмæкæсæг æхцонæй кæй айсы, йæ зæрдæ йын музыкæйы рог æмæ зæрдæмæдзæугæ зæлтæй чи барухс кæны, уыдоны фыццæгтæм хауы композитор. Йæ курдиат, йæ æвæллайгæ фыдæбоны фæрцы райгуырынц зæрдæмæхъаргæ зæлтæ. Фæлæ уыцы уацмыс æххæст куыстгонд нæма уыдзæн, хъусджыты зæрдæ æххæстæй нæ бахъæлдзæг кæндзæн, сæ арф æнкъарæнтæ сын нæ бацагайдзæн, зарæггæнæг æй æввахс йæхимæ куы нæ æрбайса, йæ минмырон хъæлæсæй йæ куы нæ радæтта, уæд.
Уыцы тæмæнкалгæ цæхæрæй аивадуарзджыты йæ цырен рухсæй чи тавы, йæ нуарджын куыст æмæ æвæллайгæ фæллойы фæрцы йæ раттæг адæмæн чи лæггад кæны, уыдонæй иу у, нæ зынаргъ газеткæсджытæ, нæ абоны уазæг дæр.
Нæ гыццыл Ирыстоны бирæ курдиатджын адæм ис. Уыдон сæ арæхстдзинад æмæ рæсугъд зондахастæй сæхицæн скодтой кад æгас дзыллæйы ʼхсæн. Сæ номхыгъды фидарæй бафыссæн ис хæларзæрдæ æмæ курдиатджын музыкант, композитор Тедеты Шаликойы.
Кæй зæгъын æй хъæуы, æнцон нæу табугæнджыты зæрдæтæ рухс кæнын, сæ зæрдæйы равгыл сын хорзæрдæм æндавын. Фæлæ ацы æууæлтæ йæ къухы æфтынц йæ æвæллайгæ æмæ зæрдиаг фæллой æмæ æрдзон курдиаты фæрцы.
Стыр уырыссаг композитор Петр Чайковский иу ран йæ мысинæгты афтæ фыста: «О, ацы музыкæ, музыкæ! Фынæй кæнын мæ нæ уадзы, мæ сæрæй нæ хизы, мæ зондæй нæ хицæн кæны æппындæр…» Ацы ныхæсты æцæгдзинад хауы Тедейы-фыртмæ дæр. Музыкæ йæ царды ахсы ахсджиаг бынат. Йе ʼмгæртты ʼхсæн хъазгæйæ афтæ фæзæгъы: «Дохтыртæ мæ музыкант хонынц, музыканттæ та – дохтыр». Æз ма сæм бафтауин: Цæгат Ирыстоны сгуыхт дохтыр, РЦИ-Аланийы Композиторты цæдисы уæнг, поэт, хъæбысхæстæй Советон Цæдисы спорты мастер, республикæйы Æхсæнадон палатæйы раздæры уæнг, ныр та ма – Цæгат Ирыстоны культурæйы сгуыхт архайæг дæр. Æмæ сæйрагдæр та – тынг хорз, хæларзæрдæ, æмгаруарзон адæймаг.
Ацы бонты Дзæуджыхъæуы Уырыссаг академион театры нысан кодтой Тедеты Шаликойы 85 азы юбилей. Кадджын мадзалмæ æрбацыдысты фысджытæ, композитортæ, аивады архайджытæ, медицинæйы кусджытæ. Изæр амонджытæ бæстон радзырдтой Шаликойы сабийы бонты, стæй йæ цард æмæ сфæлдыстады тыххæй. Тедеты Шалико кæд адæмы дзæбæх кæны, уæддæр фылдæр зындгонд у куыд композитор. Уый у адæмæн уарзон æмæ зындгонд зарджыты автор, кæцытæ систы нæ эстрадæйы сыгъзæрин классикæ.
Тедейы-фырты ном адæм базыдтой ивгъуыд æнусы 80-æм азты. Уæды зынгæ ансамбль «Суадоны»-ы солисттæ Цоциты Батрадз, Хуыриаты Валери, Джихаты Роман æмæ иннæтæн ныффыста бирæ аив лирикон зарджытæ, уайтагъд фæндаг ссардтой адæмы зæрдæтæм. Шалико у алывæрсыг курдиаты хицау, кæддæриддæр баххуысмæ – цæттæ. Ирыстоны культурæ æмæ медицинæмæ бахаста аккаг бавæрæн.
«Суадон» сæрæвæрæн фæци Шаликойы сфæлдыстадæн. Йæ зарджытæ йын зарын райдыдтой Бæцæзаты Юри, Хадыхъаты Аллæ, Собиты Станислав, Медойты Светланæ, Тайсауты Олег, Билаонты Долорес, Дауыраты Эдуард, Дзæхойты Зæлинæ, Бекъойты Вано, Пагæты Беллæ, Айларты Ларисæ æмæ иннæтæ. Бирæ зарджытæ ныффыста кæстæр фæлтæры фыст æмдзæвгæтыл дæр. Куыдфæстагмæ йæхæдæг дæр ахызт поэзимæ. Рацыд ын дыууæ поэтикон æмбырды: «Мысли вслух» æмæ «Мои рифмованные строки».
Мадзалы дохтыр-композиторы тыххæй бирæтæ загътой хъарм ныхæстæ. Юбилейон изæры зæлыдысты йæ музыкæйыл фыст зарджытæ.
Раст загъта Шаликойы тыххæй журналист Еленæ Толоконникова: «Человек очень светлый, солнечный, талантливый, просто удивительно щедрый душевно и без остатка покоряющий многогранностью своего таланта и обаянием всех, кому посчастливилось знать его близко. Его ясный, открытый, неподкупный взгляд сам по себе свидетельствует о духовной состоятельности, внутренней силе».
Кæмфæнды куса, кæдæмфæнды ацæуа, алы ран дæр йемæ – музыкæ, поэзи. Æнæ уыдон нæу йæ бон цæрын. Уыдон æй цæргæсы дыууæ базырау сисынц уæлæрвтæм. Уый хоны адæймаджы амонд Тедеты Шалико.
Йæ музыкæ йын уарзынц канд нæ республикæйы нæ, фæлæ æндæр рæтты дæр. Уæлдай æргом аздахын хъæуы, Хетæгкаты Къостайы æмдзæвгæтыл цы романстæ æмæ зарджытæ ныффыста, уыдонмæ. Уымæй уæлдай ма Тæбæхсæуты Балойы номыл Цæгат Ирыстоны паддзахадон академион ирон театры спектакльтæм дæр ныффыста музыкæ.
Диссаг та уый у, æмæ йæ алы æрмдзæф, алы зарæг дæр йæхирдыгонау аив у. Йе сфæлдыстады йæ уацмыстæй алкæмæн дæр ис йæхи истори, йæхи цæрæнбон. Цæуынц йæ зæрдæйы арфæй, хъусæджы æфтауынц сагъæстæ æмæ хъуыдытыл. Уыдон адæймаджы удыхъæд кæнынц сыгъдæгдæр æмæ рæсугъддæр. Æмæ зарæггæнæгæн, стæй композиторæн та уый у йæ сæйрагдæр рахæцæн – зарæг куы фæрæстмæ вæййы æмæ йæ алæмæтон зæлтæй зæрдæйы дуæрттæ куы байгом кæны. Ахæм зарджытæ свæййынц адæмон.
Ацы æвæрццæг æууæлтæй Хуыцау æнæмæнг фæхайджын кодта Шаликойы дæр. Хъæппæрисджын, фæллойуарзаг композитор æнæкæрон бирæ уарзы музыкалон аивад, йæ дæсныйадæй цæры æмæ улæфы риуы æмбæрц.
Нæ уарзон композиторæн арфæты хуыздæр йæ хай! Кувæм æмæ йын курæм Стыр Кадджын Хуыцауæй æнæниздзинад æмæ ног сфæлдыстадон æнтыстытæ!
КЪУДУХТЫ Маринæ