Ирыстоны хуыздæр сылгоймаг-фысджытæй иу – Будайты Милуся бæрæг кæны йæ юбилей
«Хорз лæджы кой дардмæ хъуысы», – дзырдтой-иу нæ фыдæлтæ. Мах та, уыдонæн сæ фæдонтæ, уыцы ныхæсты рæстдзинад æрымысæм, уыдоны аккаг адæймагыл куы сæмбæлæм, уæд. Мæнæн ацы æмбисонд мæ зæрдыл чи æрлæууын кодта, уыдонæй иу прозаик, поэт, Уæрæсейы æмæ Цæгат Ирыстоны Фысджыты Цæдисы уæнг, Цæгат Ирыстоны культурæйы сгуыхт кусæг Будайты Милуся.
Уый райгуырд æмæ схъомыл Ирыстоны рæсугъддæр хъæутæй иу – Толдзгуыны. Зæгъæн ис, æрдзы хъæбысы. Æвæццæгæн, уымæн афтæ арф æнкъары рæсугъддзинад. Йæ алы уацмысы дæр ис уæздандзинад, уарзондзинад. 1970 азы астæуккаг скъола каст куы фæцис, уæд бацыд Цæгат Ирыстоны медицинон училищæмæ фелсырон хайадмæ. 1973 азы райста сырх диплом. Уыцы аз райдыдта бынæттон хъæуы амбулаторийы кусын фелсыр-акушерæй.
Кæд йæ зæрдæ рад йæ куыстæй, æхсæв бон нæ хынцгæйæ лæууыд йе ʼмхъæуккæгты фарсмæ, стыр æнтыстытæ йæм æнхъæлмæ каст ацы хъуыддаджы, уæддæр æрыгон чызджы зæрдæ æхсайдта уæлдæр ахуырмæ. Æмæ 1973 азы сæххæст йæ рагон бæллиц. Сси Цæгат Ирыстоны Къостайы номыл паддзахадон университеты филологийы факультеты студенткæ. 1978 азы йæ каст фæцис иттæг хорз бæрæггæнæнтимæ, æмæ 1979 азы курдиатджын æрыгон чызг æрвыст æрцыд Беслæны 3-аг астæуккаг скъоламæ уырыссаг-ирон предметты ахуыргæнæгæй. Ам хæрз цыбыр рæстæгмæ рабæрæг йæ удцырындзинад, тырныдта, цæмæй алы сабимæ дæр ссара фæндаг, æнæвгъауæй сын лæвæрдта йæ зонындзинæдтæ.
Фæлæ царды бирæ æнæнхъæлæджы фæзилæнтæ ис. Афтæ рауад æмæ Будайты Милуся 1979 азы кусын райдыдта Цæгат Ирыстоны паддзахадон чиныгуадзæн рауагъдад «Ир»-ы редакторæй. Уæдæй абоны онг йæ удæй арт цæгъды, цæмæй къæмдзæстыджы бынаты ма баззайа. Адæймаг та цæмæ тырна, уый æнæмæнг йæ къухы бафтдзæн. Хъуамæ алкæмæ дæр уа бæллиц, исты хорз хъуыддæгтæ аразынмæ. Уыцы арфæйаг æууæлтæй хайджын у Будайты чызг æмæ йын æнтысгæ дæр уымæн кæны.
Милусяйы Ирыстоны зонынц канд редакторæй нæ, фæлæ ма курдиатджын фыссæгæй дæр. У цалдæр чиныджы автор, уæлдай æввахсдæр æм у сабиты темæ. Йæ фыццаг æнтыстытæ мыхуыры фæзындысты скъолайы ма куы ахуыр кодта, уæд журналты «Ирæф», «Ногдзау», «Мах дуг», газеттæ «Рæстдзинад» æмæ «Слово»-йы. Æмæ уæдæй абоны онг йæ чиныгкæсджыты зæрдæтæ рухс кæны йе сфæлдыстадæй. 1998 азы нæ чысыл хуртæн балæвар кодта йæ фыццаг æмбырдгонд «Тетейы хабæрттæ». 2002 æмæ 2007 азты ма джиппы рауагъта ноджыдæр дыууæ чиныджы, куыд фыццаг чиныджы кæрон – «Тетейы фын» æмæ «Тетейы радзырд». Уыцы чингуытæй алкæмæдæр бахаста дыууын фондз радзырды. Ацы уацмысты хъайтар у хъæууон чызг Тете. Уый æнæкæрон уарзтæй уарзы йæ райгуырæн хъæу, у дзы тынг сæрыстыр. Тете у куыстуарзаг, æххуыс кæны хистæртæн, хорз ахуыр кæны скъолайы, стыр аргъ æмæ æнæкæрон уарзондзинады æнкъарæнтæ йæм ис йæ ныййарджытæм, ахуыргæнджытæм, æмткæй райсгæйæ, хистæртæм. Хъыгагæн, ныры æмтъеры дуджы ацы æвæрццæг миниуджытæй бирæ кæстæртæ сты æнæхай. Æмæ хорз уаид, куы сæ кæсиккой æмæ куы фæзмиккой ацы чингуыты хъайтары. Уæлдай тынгдæр Тете æнгом баст у йе стыр мадимæ. Уый йын дзуры алыгъуызон аргъæуттæ, ахуыр æй кæны хæринаг аразыныл, бийыныл, хуыйыныл…
Уыцы æппæт фæзминаг миниуджытæй æххæст чи у, уыцы æрыгон чызг ма уарзы цæрæгойты, æмæ йын ныфсы хос чи у, хорз хъуыддæгтæм æй чи разæнгард кæны, уыцы алæмæты æрдз.
Будайты Милуся канд радзырдтæ нæ балæвар кодта сабитæн, фæлæ ма æмдзæвгæтæ дæр. 2003 азы йын фæзынд ног чиныг «Сауæдонæ». Бакæсæн дзы ис тынг рæсугъд уацмыстæ цæрæгойтыл, мæргътыл, æрдзыл, сывæллæттæн сæхиуыл.
О, цæмæй дын æнтыстытæ уа дæ равзæрст хъуыддаджы, уый тыххæй хъуамæ кусай дæхиуыл. Æмæ Будайты чызг, зивæг нæ зонгæйæ, æрвылбон дæр тырны исты ногдзинад сфæлындынмæ. Уымæн та æвдисæн йе сфæлдыстадон бынтæ. 2010 азы та йæ чиныгкæсджыты зæрдæ барухс кодта «Бабайы аргъæуттæ»-й. Ацы чиныг кæсгæйæ æнæмæнг фестдзынæ рухс аргъæутты дунейы.
Уарзондзинады æнкъарæнтæ дæр рох не сты фыссæгæй. Уымæн æвдисæн 2000 азы йын цы чиныг рацыд «Урс уарди», зæгъгæ, уый. Чиныг чи кæса, уый æнæмæнг æвдисæн уыдзæн стыр æмæ сыгъдæг уарзты монцтæн.
Йæ уарзон адæмыл, кæцытæ йын стыр æххуыс бакодтой йæ царды фæндагыл, адæймагдзинад, зæрдæхæлар ахастытæ, æнæкæрон уарзт райгуырæн уæзæгмæ – ацы миниуджытæ та æвдыст æрцыдысты чиныг «Зæриндаг»-мæ цы радзырдтæ æмæ уацаутæ бахаста, уым.
Куыд фæзæгъынц, курдиатджын адæймаг алы ран дæр æвзыгъд вæййы. Ацы дзырдты æцæгдзинад хауы Будайты Милусямæ дæр. Йæ аивадон тæлмацтæ – Тъехты Валентины æмæ Гусалты Зæлинæйы æмдзæвгæтæ æмæ радзырдтæ рауадысты тынг аив. Уыимæ ма йæ ахуыргæнæн чингуытæ – «Методические указания к учебнику осетинского языка для 4-го класса», «Дидактический материал по осетинскому языку для 2-го класса» и «Книга для чтения 2-го класса» стыр æххуыс сты скъолаты ахуыргæнджытæн.
Будайты Милуся йæ зæрдиаг архайды тыххæй хорзæхджын у Цæгат Ирыстон-Аланийы, Уæрæсейы Федерацийы культурæйы æмæ Уæрæсейы профцæдисты культурæйы кусджыты Кады гæххæттытæй, у Цæгат æмæ Хуссар Ирыстоны фысджыты съезды делегат.
Афтæ фæзæгъынц, цæмæй, дам, адæймаджы дзæбæх базонай, уый тыххæй йемæ цæххы пут хъуамæ бахæрай. Æмæ мæ уацхъуыды цы адæймаджы кой кæнын, уыимæ дзæбæх зонгæ дæр нæ уыдтæн, фæлæ фыццаг цалдæр минутæй рабæрæг йæ удыхъæд. Æцæг куырыхон адæймаг кæмæй фæзæгъынц, ахæм уæздан, хиуылхæцгæ сылгоймаг разынд. Æмæ дзы уымæй размæ йæ раздæры автортæ цы æвæджиауы ныхæстæ кодтой, уыдоны æцæгдзинад банкъардтон.
Адæймаджы зæрдæмæ иууыл æввахсдæр мад у. Цыдæриддæр нæм хорзæй ис, æппæт уыдон райстам мадæй. Мах нæ тыхст, нæ рынчыны рæстæджы мад æрсабыр кæны. Иууыл хæрзаддæр дзул мады конд у, иууыл фæлмæндæр мады къухтæ сты. Мад! Уыимæ баст сты нæ царды рæсугъддæр бонтæ, нæ зæрдæты æхсызгондæр мысинæгтæ. Уый буц даргæйæ, уымæн ирон рæсугъд æгъдау дæтгæйæ, бамбарæн ис, цы у амонд. Тæхудиаг у уыцы кæстæр, йæ хистæры буц дарын чи зоны æмæ афтæмæй адæмы æхсæнмæ рухс цæсгомæй чи цæуы. Ацы хъуыдытæ уын, зынаргъ газеткæсджытæ, æнæхъуаджы уæ размæ нæ рахастон. Ныййарджытæн æцæг лæггад чи бакодта, йæ уарзт сын æнæвгъауæй чи лæвæрдта, уыдоны номхыгъдæй сæрбæрзондæй фæлгæсы Будайты Милуся дæр. Кæд ын раджы аивгъуыдтой се ʼцæг дунемæ, уæддæр абон, сæ кой скæнгæйæ, йæ цæстытæ донæй айдзаг вæййынц. Сæ фæлмæн, аудаг, фæллад, куыстæн фæразон цæстæнгас нæ хицæн кæнынц йæ мысæнуатæй. Æрвыл уысм сты йæ зæрдæйы. Раст зæгъын хъæуы, Будайты Агуыбе æмæ йе ʼфсымæртыл ныффыссæн ис чиныг, сæ хъæбатырдзинадыл, Фыдыбæстæйы Стыр хæсты карз тохты кæй бабын сты, æрмæст ма дзы Милусяйы фыд Агуыбе ссардта йæ ныййарджыты хæдзар. Фæлæ уый æндæр хатмæ ныууадзæм.
Алкæй бон нæу, кæй зæгъын æй хъæуы, ахуыргонд суæвын. Фæлæ хъуамæ алы адæймаг дæр архайа исты хорз хъуыддагыл ныххæцынмæ. Адæймаг йæхæдæг равзары дæсныйад æмæ йын куы тырнай йæ сусæгдзинæдтæ раргом кæнынмæ, уæд дын æнæмæнг истытæ бантысдзæн, баззайдзæн дзы æнустæм дæ ном.
Вæййы афтæ, адæймаг алы хъуыддагыл куы фæхъары йæ уд æмæ дзы иу дæр куынæ фефты йæ къухы. Вæййы афтæ дæр, адæймаг сæрмагондæй иу хъуыддагæн куынæ фæнывонд кæны йæ уд, фæлæ алы хъуыддаг дæр, æддейæ бакæсгæйæ, хъазгæхудгæйæ куы фефтынц йæ къухы. Хъысмæт хивæнд у – хатт адæймагыл йæ гакк афтæ сæвæры æмæ милуангай азты фæстæ дæр нал æрцæудзæнис фæлхатгонд. Будайты Милусяйæн йæхи сæрмагонд гакк ис хъысмæтæй. Уый фæрцы у фæзминаг, Хуыцауæй дæттæгау – куыд хъæбул, куыд æмгар, куыд мадызæнæг æмæ сæйраджы-сæйраг та куыд адæймаг афтæ дæр. Чи йæ зоны, цæмæн ын бауарзта Хуыцауы цæст уый бæрц хорздзинæдтæ. Æниу, царды æнæнхъæлæджы ницы вæййы, не сты уыдон дæр æнæнхъæлæджы.
Уæдæ, йæ зæрдæйы хъарм æмæ йæ хъæздыг æвзаг сабитæн æнæвгъауæй чи лæвар кæны, уыдонæй иу у Будайты Милуся æмæ ма йын фылдæр бантысæд сфæлдыстадон тыгъдады!
Дорогая Милуся!
Искренне поздравляем тебя с юбилеем!
Твои произведения имеют счастливую судьбу и пользуются заслуженной популярностью у многочисленных поклонников. Ты доносишь до читателя такие качества, как честность, преданность, смирение, любовь к Отечеству.
Твоим пером движет талант, доброта, умение сопереживать и желание сделать больше полезных дел. Ты не только прекрасно владеешь словом, тебя отличают активная гражданская позиция, патриотизм, острое чувство справедливости.
Редактируемые тобой книги всегда отвечают нормам языка и логике изложений, в них умело сохраняется авторский стиль.
На занятиях с детьми мы с удовольствием доносим до них твои прекрасные произведения.
Уверены, впереди у тебя множество новых ярких проектов.
Желаем тебе благополучия и дальнейших творческих успехов, здоровья и исполнения всех желаний.
С уважением, выпускники факультета осетинской филологии СОГУ 1979 года
Фарс бацæттæ кодта КЪУДУХТЫ МАРИНÆ