Уалдзæджы райдианы, 8-æм Мартъийы, бирæ бæстæты бæрæг кæнынц Сылгоймæгты дунеон бон. Бæрæгбон нымад цæуы уалдзæджы, сылгоймаджы рæсугъддзинады, уæздандзинады, куырыхондзинады боныл.
Сылгоймæгты бæрæгбон цытджын æгъдауæй банысан кæнынц Ирыстоны дæр. Уыцы бон уæлдай хъусдард фæцæуы æхсæнады рæсугъддæр минæвæртты æмбисмæ.
8-æм Мартъи у уалдзæджы æмæ рæсугъддзинады бæрæгбон. Алкæцы сылгоймаджы дæр уыцы бон фæфæнды уæлдай рæсугъддæр уæвын æмæ, раст зæгъгæйæ, сæ къухты æфтгæ дæр бакæны.
Сылгоймаг. Иунæг дзырд у, фæлæ бирæнысаниуæгджын. Цал фыссæджы фыстой, фыссынц æмæ ноджыдæр фысдзысты сылгоймаджы тыххæй, йæ уæззау хъысмæтыл, йæ царды æнтыстытыл, цал поэты снывæстой се ʼмдзæвгæтæ сылгоймаджы уарзтыл, йæ рæсугъд æнкъарæнтыл. Иууыл хуыздæр зарджыты фæзарынц зарæггæнджытæ мадыл. Кæуылты сылгоймаг-мад уыд Къостайы «Сидзæргæс», уæззау хъысмæты хицау йе ʼххормаг сабиты сабыр кодта ныфсытæй, кæнæ Коцойты Арсены «Азау æмæ Таймураз»-ы хъайтар Азау цæвиттойнаг у йæ иузæрдион уарзтæй.
Цард æппæты фыццаг сылгоймаджы зæрдæйы райгуырд. Сылгоймаджы зæрдæйы уидæгтимæ баст у дунейы æппæт дæр: сывæллоны фыццаг цъæхахст, хъæбулы фыццаг бахудт, авдæны сабыр æмæ фæлмæн зарæг, фæндыры кæлæнгæнæг дуне, нæлгоймаджы кадавар цæссыгтæ, хæстоны нæргæ кад æмæ хъарæджы уæззау рыст… Æрмæстдæр Сылгоймаджы зæрдæйы уыдис уыдонæн райгуырæн.
Ирон æмбисонд афтæ зæгъы: «Æфсины армæй сой тæдзы», зæгъгæ. Сылгоймаг цард рæсугъдгæнæг, къонайы фарн тауæг у, æрмæст йæ иу фезмæлд æмæ мидбылхудт дæр адæймагæн ныфс æмæ хъару дæттынц цыфæнды зын рæстæджы дæр. Сылгоймаджы бафхæрын нæ фыдæлтæм нымад уыд стыр фыдракæндыл, æмæ йын хастой карз тæрхон. Æмæ уый дзурæг у, нæ фыдæлтæ сылгоймагæн стыр аргъ, æгъдау кæй кодтой, ууыл. Ирон æхсæнады сылгоймагæн уыд стыр кад æмæ намыс.
Куыд нæ хъуамæ æрымысæм мах абон Ирыстоны хæствæллад æмæ рыстзæрдæ мадæлты рухс ном?! Цал æмæ цал ныййарæджы скодтой саутæ? Цал æмæ цал мадæн нал ʼрыздæхт йæ фырт хæсты быдырæй? О, ныййарæг мад, куыд фидар æмæ фæразон разындтæ! Хъæбулы сæфтæн, дам, арс дæр нæ фæразы, – фæзæгъынц. Фæлæ ирон Мад бафæрæзта, арсæй тыхджындæр разынд.
Хъыгагæн, абон дæр дудынц хæсты хъæдгæмттæ, абон дæр зæххыл цæуы хæстытæ, алыхуызон фыдбылызтæ. Абон дæр нæ сур кæнынц мадæлты цæссыгтæ… Неонацисттимæ хæсты, хъæбатырдзинад æвдисгæйæ, Райгуырæн бæстæйы сæрвæлтау бирæ ирон фæсивæд радтой сæ рæзгæ удтæ, бирæ мадæлтæн та фемæхстысты сæ судзаггаг цæссыгтæ… Стыр хъæбатырдзинад æмæ æгъдау та æвдисы сæ хъæбултау ам дæр ирон Мад!
Уæдæ Хуыцау зæххыл цы рæсугъд дидинæг сфæлдыста, уыдонæй иу у сылгоймаг. Уый у къонайы фарн æмæ царддæттæг. Тынг бирæ рæсугъд, зæрдæмæдзæугæ ныхæстæ ис сылгоймаджы тыххæй. Йæ рæсугъддзинад æмæ аивдзинадæн абарæн ис æрмæстдæр уалдзæгимæ, хуримæ.
Æнæ уалдзæг æмæ æнæ сылгоймаг нæй цард, нæй рæсугъд фидæн нæдæр æрдзæн, нæдæр æрдзы фидауц – адæймагæн.
Сылгоймагимæ баст сты нæ царды тæккæ рæсугъддæр æмæ ахсджиагдæр цаутæ. Саби фыццаг кæй фæзæгъы, уыцы ныхас вæййы – мад. Сылгоймаг у бинонты бындур, сылгоймаг хъомыл кæны цот, сылгоймагæй фидауы хæдзар. Поэттæ, музыканттæ, нывгæнджытæ фæлтæрæй-фæлтæрмæ стыр кад æмæ намыс кæнынц сылгоймагæн.
Зындгонд уырыссаг фыссæг М. Горький фыста: «Æнæ сылгоймаг нæдæр хъæбатыр ис, нæдæр поэт!» Хуыцау, æвæццæгæн, хуымæтæджы не схайджын кодта сылгоймаджы æмбисонды хорз миниуджытæй.
Ирон адæммæ ис ахæм таурæгъ сылгоймаджы тыххæй:
– Хуыцау æрбайста худгæ хуры тынтæй цалдæр, æрттиваг мæйы сонт æнкъарддзинад, мæлхъы сæрыстыр уæздандзинад æмæ уарди дидинæджы æмбисонды тæф. Цæмæй æгæр æлутон ма фæуа, уый тыххæй ма йæм бафтыдта ноджы уаддымгæйы æнæсæрфат зилдухæнтæ, рувасы хиндзинад, тæрхъусы тæппуддзинад, мигъты цæссыгкалд уарыны агъоммæ æмæ гæркъæраджы талф-тулфдзинад дзургæйæ. Чысыл ахъуыдыйы фæстæ ма йæм бафтыдта ноджы хъаймæты æппæт бæллæхтæ: арт, зæй, арвæрттывд, æрвнæрд, тымыгъ, тæрккъæвда. Æмæ æппæт уыдæттæй сарæзта сылгоймаджы…
Уадз æмæ Ирыстоны зæххыл цæрæнбонтæм нысан цæуæд ацы рæсугъд бæрæгбон æмæ нæ хъæбатыр нæлгоймæгтæн та уæд сæ уарзон сылгоймæгтæн дидинджытæ лæвар кæныны зæрдæйы равг.
Нæ зынаргъ Ирыстоны сылгоймæгтæ!
Зæрдæбын арфæ уын кæнæм ацы рæсугъд уалдзыгон – 8-æм Мартъийы бæрæгбоны фæдыл!
А дунейы царды цы раппæлинаг миниуджытæ ис, уыдон фылдæргæнæг æмæ дарддæргæнæг сты нæ уæздан сылгоймæгтæ. Царды уидæгтæ кæмæй рантысынц, æппæт хорздзинæдтæ зæххыл чи тауы æмæ хъахъхъæны, уый у мад. Ацы фæлмæн, алæмæттаг дзырд фехъусгæйæ, алы кары адæймаджы цæстытыл ауайы йæхи ныййарæг мад, йæхи уарзон схъомылгæнæг…
Афтæ уыд раздæр, афтæ у абоны бон æмæ афтæ уыдзæн фидæны дæр, уымæн æмæ мад-сылгоймаджы фæлгонц у æвидийгæ, æнусон.
Бæрæгбоны къæсæрыл æппæт сылгоймæгты дæр йæ хорзæх уæд! Нæ зæрдæ уын зæгъы фидар æнæниздзинад, уарзондзинад, бинонты фарн. Уæ фæндтæ æмæ бæллицтæ сæххæст уæнт! Уалдзыгон хурау тæмæнтæ калут! Царды цы хорздзинæдтæ ис, уыдонæй хайджын ут!