Ирыстоны адæмон фыссæг, поэт, публицист, драматург, литературæиртасæг, тæлмацгæнæг, филологон зонæдты доктор, академик Джусойты Нафийы райгуырдыл сæххæст 99 азы
ДЖУСОЙТЫ Нафи. Ацы адæймаджы чи нæ зоны, йе сфæлдыстадимæ йын чи нæ у зонгæ, ахæм адæймаг зынтæй ссарæн ис Ирыстоны. Уый фæзминаг, кадджын æмæ фæрнджынæй цард йæ уарзон адæмы æхсæн. Аивад, зонад, литературæ æмæ адæмы царды ныууагъта стыр фæд, кæцы абарæн ис æрмæстдæр Æрфæны фæдимæ.
Ирон адæмæн стырдæр хæсы чи бацыд, зонадæн, дзырдаивадæн фарны лæггæдтæ чи фæкодта, йæ уаз дзырдæй нæ дзыллæйы иудзинадыл чи архайдта, йæ цардæгасæй таурæгъты дзуринаг чи сси, нæ уыцы нæртон хъæбултæй иу уыд Джусойты Нафи. Уый хауы сыгъзæрин фысджыты рæнхъытæм, кæцытæ сты зындгонд æгас дунейы. Нафи æрмæст ирон адæмæн не скад кодта, фæлæ æгас Советон Цæдисы адæмтæн дæр. Абон дæр æй хъуыды кæнынц æмæ йын аргъ кæнынц. Нафи Ирыстон никуы дих кодта Цæгат æмæ Хуссарыл. Уымæн ын кад кæнынц Ирыстоны дыууæ хайы дæр, уый у нæ адæмы иумæйаг уарзон хъæбул.
Уый хæрзæвзонгæй æрæвнæлдта æмдзæвгæтæ фыссынмæ, йæ фыццаг чиныг та мыхуыры рацыд, Фыдыбæстæйы Стыр хæстæй куы æрыздæхт, уæд. Ирон адæмæн сси, литературæйы йæхи цæсгом кæмæн ис, ахæм фыссæг. Нафи уыцы хъуыды арфдæр бафидар кодта йæ поэтикон сфæлдыстады. Мыхуыры цыдысты йæ чингуытæ, æмбырдгæндтæ, æмæ йæ уацмыстæй скад кодта æрмæст йæхицæн нæ, фæлæ æгас Ирыстонæн дæр.
Джусойты Нафи райгуырд 1925 азы 27 февралы Дзауы районы Хæрдысæры хъæуы бирæсывæллонджын зæхкусæг бинонты æхсæн. Кировы хъæуы астæуккаг скъола сыгъзæрин майданимæ каст фæуыны фæстæ, хæсты райдианæй дыууæ боны фæстæдæр, 17-аздзыд лæппуйæ бархийæ ацыд хæстмæ. Хæсты фæндæгтыл кæронмæ фæцыд æмæ 1945 азы фæззæджы æрыздæхт йæ райгуырæн бæстæмæ.
Йæ фæллойадон фæндаг дæр райдыдта уыцы 1945 азы Хуссар Ирыстоны партийы обкомы инструкторæй, фæсаууонмæ та ахуыр кодта Цæгат Ирыстоны паддзахадон педагогон институты историон факультеты. 1949 азы йæ ахуыр адарддæр кодта Ленинграды уырыссаг литеатурæйы институты аспирантурæйы æмæ дзы æнтыстджынæй бахъахъхъæдта диссертаци 1953 азы. Уый фæстæ йæ фæллойадон архайд адарддæр кодта Хуссар Ирыстоны Уанеты Захары номыл зонадон-иртасæн институты литературæ æмæ фольклоры кафедрæйы сæргълæууæгæй æмæ йын разамынад кодта йæ царды фæстаг бонмæ. 1968 азы Нафи æнтыстджынæй бахъахъхъæдта диссертаци филологон зонæдты докторы къæпхæн райсыны сæраппонд.
Йæ адæммæ æмæ культурæмæ йе ‘гæрон уарзондзинад, йе ‘нæрынцой зонд, йæ диссаджы куыстхъомдзинад æмæ йæ дæсныйадыл æнувыддзинад, уымæ ма бафтау йе ‘рдзон курдиат – уыдон ын радтой ирзонынады бæрзонд æмвæзадмæ схизыны фадат. Номдзыд ахуыргонд цымыдис цæмæ кодта, уыдон æххæссыдысты ирон æвзаджы этимологийæ нырыккон ирон дзырдаивады проблемæты онг. Нафийы сисы бынæй рацыдысты 400-йæ фылдæр зонадон куысты, уыцы нымæцы фондз æмæ ссæдзы бæрц егъау монографийы. Йæ зонадон куыстытæ æмæ аивадон уацмыстæн сæ фылдæр ивд æрцыдысты дунейы бирæ æндæр æвзæгтæм. Нафийы сфæлдыстады сæрмагонд бынат ахсынц публицистикæ, ахуыргæнæн чингуытæ æмæ дзырдуæттæ, уырыссаг æмæ фæсарæйнаг классикты уацмысты тæлмæцтæ. Чидæриддæр æй зыдта, кæмæндæриддæр æрхауд нæ академикимæ ныхасы амонд, уыдоны дисы æфтыдта йæ энциклопедион зонындзинæдтæй, йæ куыстхъомдзинадæй. Уыимæ ма ныхасы уыд хуымæтæг æмæ æргомзæрдæ, йæ кæстæр æмкусджытæн та – кадджын æмæ хæлар зондамонæг.
Адæм Нафимæ кастытсты æууæнчы цæстæй. Цалдæр хатты æвзæрст æрцыд раздæры Хуссар Ирыстоны автономон областы Адæмон депутатты горæты æмæ областы советты депутатæй, афтæ ма РХИ-йы дыккаг æмæ æртыккаг æрсидты Парламенты депутатæй.
Райгуырæн бæстæ стыр аргъ скодта Джусойты Нафийы зонадон æмæ æхсæнадон архайдæн. 1984 азы сси ССРЦ-ы Кады нысаны ордены аккаг. Кады æмæ «Уацамонгæ»-йы уæлдæр хорзæхты аккаг та сси йæ райгуырæн Ирыстоны. Ирзонынады стыр æнтыстыты тыххæй йын лæвæрд æрцыд Республикæ Хуссар Ирыстоны зонады сгуыхт архайæджы кадджын ном дæр. Хуссарирыстойнаг зонады йæ лæггæдтæ нымад кæй æрцыдысты, уый ма сбæрæг, дыууæ хатты йын Хетæгкаты Къостайы преми æмæ преми «Нарты фæткъуы» лæвæрд кæй æрцыд, уымæй. Хуссар Ирыстоны ахуыргæндтæй æрмæстдæр Нафи æрцыд æвзæрст ГССР Зонæдты академийы уæнг-корреспондентæй. Хæрзаудæн фонд «Амонд» та литературæйы архайджытæн снысан кодта Джусойты Нафийы æрвылазон преми. Нæ ахуыргондæн йæ юбилейон 2015 аз Хуссар Ирыстоны расидтæуыд йæ номыл азæй. Уæд райста Арфæйы гæххæтт Уæрæсейы Федерацийы Президентæй.
Джусойты Нафи йæ царды мæсыг амадта йæ адæммæ уарзты бындурыл. Ирон литературæйы къæбицмæ цы дзаджджын хуынтæ бахаста, уыдон ирон ææвзагæн, кæстæртæн сты царды хос. Йе сфæлдыстады æнустæм цæрдзæн йæ рухс ном.