Поэт, прозаик, ахуыргонд, Хетæгкаты Къостайы номыл паддзахадон премийы лауреат Хъазиты Мелитоныл 10 ноябры сæххæст 75 азы
«Хъазиты Мелитон ныртæккæ ис йæ аивадон зиуы бæстастæу. Бирæ ахсджиаг уацмыстæ сфæлдисын бантыст уымæн йе ʼнувыд куыст æмæ хъомысджын курдиаты руаджы».
Джусойты Нафи
Хъазиты Резойы фырт Мелитон райгуырдис 10-æм ноябры 1948 азы Цхинвалы районы Ногхъæуы зæхкусæг бинонты ʼхсæн. Уыцы заман адæм Фыдыбæстæйы Стыр хæсты фæстæ хæдзарад алывæрсонæй йæ къахыл лæууын кодтой. Сабийæ зæрондмæ сын æрулæфт куы нæ уыдис. Тыхст æмæ стонг рæстæг куы уыдис. Фæлæ сæ ныфсæн кæрон куыннæ уыд.
Йæ фыд Резо уыдис Фыдыбæстæйы Стыр хæсты архайæг. Мæздæджы сахарæй Ленинграды онг фашистты дæрæнгæнгæ фæцыд къахæй. 1943 азы уæззау цæф фæцис. Фронтмæ ацæуынæн нал сбæззыд. Фæлæ 1946 азы сæрдмæ куыста Уралы æфсæйнаг тайынгæнæн заводы. Куы æрыздæхт уæдæй йæ амæлæты бонмæ та уыдис колхозы, стæй та совхозы кусæг. Йæ мад Куыдзеты Шено уыд хæдзары æфсин æмæ колхозон. Ныййарджытæ æппæт дæр арæзтой, цæмæй сæ сывæллæттæ иууылдæр слæууыдаиккой ахуыры фæндагыл.
Мелитон 1966 азы скъолайы фæстæ йæ ахуыр адарддæр кодта Хуссар Ирыстоны паддзахадон педагогон институты ирон-фæсарæйнаг æвзæгты хайады æмæ йæ æнтыстджынæй каст фæцис 1971 азы. Студенты бонты фæбæрæг сты йе ʼвзыгъддзинæдтæ мадæлон æвзаджы къæбицмæ ныккæсынæн, нывæфтыд литературæйы хæзнадонмæ бахизынæн. Ам базонгæ бæстонæй Хетæгкаты Къостайæ райдайгæйæ нæ классикон литературæимæ, уырыссаг, фæсарæйнаг æмæ Кавказы адæмты литературæимæ.
Уыдис газет «Советон Ирыстон»-ы корректор, уый фæстæ та йæ уацхæссæг. Фæкуыста рауагъдад «Ирыстон»-ы редакторæй, стæй та сæйраг редакторæй. 1976 азы ссис Советон Цæдисы Фысджыты цæдисы уæнг, стæй – Фысджыты цæдисты дунеон æмхæларады уæнг. 1990 азæй у Республикæ Хуссар Ирыстоны Фысджыты цæдисы сæрдар. Уыцы иурæстæджы 1994–1995 азты уыдис паддзахадон телеуынынады фыццаг директор. 1996–1999 азты Республикæйы Парламенты Сæрдары хæдивæг. Уыимæ ма культурæ, дзыллон информацийы фæрæзтæ æмæ дины фæдыл Комитеты Сæрдар.
1994 азæй ирон литературæйæ каст лекцитæ Республикæ Хуссар Ирыстоны паддзахадон университеты. Йæ иууыл стырдæр бæллиц у иугонд Ирыстон фенын.
Хъазиты Мелитон аивадон уацмыстæ фыссын райдыдта суанг сабийæ, 5-æм къласы ма куы ахуыр кодта, уæдæй фæстæмæ. Йæ уацмыстæ мыхуыр кæнын райдыдта 1985 азæй.
Нæ литературæйы алы жанрмæ дæр егъау бавæрæн бахаста Хъазиты Мелитон. Йæ поэзийы сæйраг фарстатæ сты адæм æмæ Фыдыбæстæ, не ʼвзаг æмæ нæ диссаджы æгъдæуттæ, рагон Ирæй ардæм цавæр уыд нæ царды уаг æмæ уавæр, Ирыстоны ивгъуыд æмæ абон, нæ адæмы хорздзинæдтæ æмæ нæ удыхъæды иуæй-иу аиппытæ.
Йе ʼмдзæвгæты æмбырдгæндтæ: «Алдымбыд», «Хуры фырттæ», «Рисс», «Æнусон сагъæс», «Цатыр» æмæ æндæртæ бирæ ахсджиаг фæрстытыл дзурынц, рæстæджы цæсгом реалонæй æвдисынц.
Рауагъта хицæн чингуытæй: «Зæлы зарæг», «Уарзтмонц зæрдæты кадæг», «Æнæ фæхудгæ, æнæфæкæугæ, «Алмас», «Фæлдзæуæн рæстæг», «Чызджы зæрдæ», «Хæстарыд Ирыстон», «Алдымбыд».
Хъазиты Мелитонæй сабитæ дæр рох не сты, ныффыста сын цалдæр чиныджы: «Дæ сау чызг», «Рувийы балц», «Дзыхы къæбæл» æмæ æндæртæ. Мелитон сабиты зæрдæтæм цы фæндаг ссардта, уый тыххæй йæ рæстæджы Дзугаты Георги афтæ загъта: «Кæстæр кары сабитæн Хъазиты Мелитоны фыст æмдзæвгæтæ сты зæрдæмæдзæугæ æлвæст, хуымæтæг, сабийы зæрдæмæ чи фæцæуа, ахæм уагыл фыст».
«Къæбæлдзыг ныхас» – ирон рифмæйы диссаджы хиæдты тыххæй, «Хъарæгæй зарын» – Нигеры тыххæй, «Къоста» – ирон поэзийы бындурæвæрæг, «Ир æмæ ироны кадæг» – Гафезы тыххæй, «Сабыр дзуринæгтæ» – Мæргъиты Къостайы тыххæй æмæ æндæр нырыккон фысджыты цард æмæ сфæлдыстадыл. Алывæрсыг курдиаты хицау у Хъазиты Мелитон. Кæны тæлмацы куыст дæр ирон æвзагмæ. Йæ тæлмацтæ: «Продай мне мужа» (М. Задорнов), «Золушка» (Б. Баранов), «Фуэнте Овехуна» (Лопе де Вега), «Он, она, окно, покойник» (Рэй Куни), «Дон Жуан или каменный гость» (Мольер), «На краю неба» (Виталий Асовский, Линас Мариус) æмæ æндæртæ хорз хуын сты нæ литературæйы хæзнадонæн. Нæ театры сценæйы дзы бирæтæ рарттывтой.
Ирон æвзаг æмæ æгъдæуттæн сæфæн, мæлæн кæй нæй, уый фидарæй загъта йе ʼмдзæвгæты æмбырдгонд чиныг «Æнусон рис»-ы, уæлдайдæр та æмдзæвгæтæ «Нæртон удæвдз», «Æнустæм ис», «Ме ʼвзаг», «Булæмæргъы зарæг», «Дзыназы хъарæгау нæ зарæг», «Æвзаджы тых», «Ирон дзырд», «Нæй амæлæн», «Ирон æвзаг», «Ирон зарæг», «Ацæмæзы уадындз» æмæ бирæ æндæртæ. Поэт уæндон æмæ фидарæй зæгъы: «Ирон æвзагæн амæлæн нæй уæдмæ, цалынмæ кæсæм Къостайы, Секъайы, Васойы».
Мелитон, дæ юбилейы къæсæрыл дын газет «Владикавказ»-ы редакцийы кусджыты зæрдæ зæгъы фидар æнæниздзинад, бинонты фарн æмæ ног сфæлдыстадон бынтæ.